Ushtrime për trajtimin e vështirësive psikologjike

|

Dr. Slagjana Angjelkoska
psikologe



Ekzistojnë një sërë emrash që përdoren për ankthin, siç janë rëndesë, shqetësim, panik, nervozizëm, tension, ndjesia se personi është nën stres. Të gjitha këto shkaktojnë një gjendje të përgjithshme të pakëndshme, që shoqërohet nga një varg simptomash fizike dhe mendore, të cilat shfaqen në situata që individi i sheh si kërcënuese ose të rrezikshme. Parehatia ndodh pavarësisht nëse bëhet fjalë për rrezik real apo të imagjinuar dhe mund të përjetohet si një shqetësim i vogël e deri në panik të madh.

Ankthi është pjesë përbërëse e jetës dhe të gjithë njerëzit përballen me të kohë pas kohe. Të gjithë ne përjetojmë ankth kur e gjejmë veten në situata stresuese, për shembull kur na presin takime të rëndësishme, kur i nënshtrohemi ekzaminimit, kur jemi në pritje të rezultateve të ekzaminimit. Kur ndodhemi në situata stresuese zakonisht jemi të zënë me situatën e atypëratyshme, gjë që mund të ndikojë në sjelljen tonë.

Si ta njohim?

Ankthi shprehet me një varg simptomash fizike, si rrahje të shpejta të zemrës, djersitje, dridhje e duarve ose trupit, tharje e gojës, vështirësi në frymëmarrje, të përziera në stomak, një ndjenjë nxehtësie, tension muskulor, ndjesia se nuk mund të çlodhemi, gungë në fyt.

Simptomat psikologjike që e shoqërojnë ankthin janë një ndjenjë e dobësisë së përgjithshme, marramendje, ulje e përqendrimit, frikë nga vdekja, të sëmurët kanë frikë se do të humbasin kontrollin e sjelljes së tyre, një ndjenjë shqetësimi i fortë, një ndjenjë se në çdo moment mund të ndodhë diçka e pakëndshme. Kur shfaqen këto simptoma si përgjigje ndaj një situate të cilën personi e pret dhe nga e cila shqetësohet, bëhet fjalë për ankthin e pritshëm për të cilin personi nuk duhet të shqetësohet. Por kur disa simptoma janë të vazhdueshme ose shfaqen gjatë një sulmi paniku ose në një situatë të veçantë nga e cila personi nuk ka frikë, atëherë bëhet fjalë për çrregullim ankthi.

Shfaqja e simptomave

Paraqitja e çrregullimit të ankthit ndikohet nga faktorë të ndryshëm, siç janë përvojat e fëmijërisë, situatat stresuese, ndjeshmëria individuale, mënyra e përballjes me stresin. Përvojat e fëmijërisë mund të lidhen me ekspozimin ndaj ndarjes nga një person i rëndësishëm, përjetime traumatike etj. Ngjarjet stresuese mund të shkaktohen nga humbja e një personi të rëndësishëm, shkëputja e një lidhjeje emocionale, trysnia në vendin e punës, probleme financiare, sëmundje serioze fizike, ndryshime të mëdha në jetë, si shpërngulja, martesa, lindja e një fëmije. Situatat stresuese të jashtme mund të kontribuojnë në paraqitjen e ankthit, por nuk janë në vetvete të mjaftueshme për të shpjeguar fillimin e ankthit.

Në ballafaqimin me ankthin është e nevojshme të kuptohet besimi individual i personit në lidhje me shkaqet e ankthit. A është kjo ngjarje e jashtme që nuk mund të ndryshohet, a mund të ndryshohet mënyra e interpretimit të kësaj ngjarjeje? Më pas mund të bëhet një plan për zgjidhje të pasojave negative nga kjo ngjarje.

Me t'u shfaqur një herë, ankthi ushqehet përmes simptomave, mendimeve dhe ndjenjave që e rrisin edhe më shumë atë. Falë kësaj lidhjeje, është e mundur të zvogëlohet ndjenja e pakëndshme e ankthit madje deri në pragun e tolerancës. Prandaj është e rëndësishme që personave me çrregullim ankthi t'u jepet udhëzim se si ta zvogëlojnë atë.

Ankthi është një reagim i natyrshëm ndaj rrezikut dhe simptomat e ankthit shfaqen sa herë që ekziston një ndjenjë rreziku, e cila mund të jetë objektive ose subjektive. Pavarësisht nëse ekziston apo jo një rrezik real, simptomat me siguri do të shfaqen dhe ato simptoma e përgatisin trupin për rrezik.

Në një gjendje ankthi, trupi reagon sikur është në rrezik dhe përgatitet për një reagim "lufto ose mbathja", që kërkon muskuj të tendosur, që më tej kërkon më shumë oksigjen dhe adrenalinë për të rritur furnizimin me oksigjen dhe për të përshpejtuar frymëmarrjen. Me përshpejtimin e frymëmarrjes mund të paraqiten vështirësi në marrjen e ajrit, muskujt e kraharorit bëhen të tendosur dhe kjo mund të përjetohet si dhimbje në gjoks dhe në kafazin e kraharorit. Niveli i rritur i oksigjenit në gjak mund të çojë në humbje të ndjenjave. Nga ana tjetër, adrenalina çon në rritje të punës së zemrës, tendosje të shtuar të muskujve, gjë që mund të çojë në dhimbje koke, dhimbje qafe, ndjesi shpimi gjilpërash rreth kokës dhe dridhje të muskujve. Efekti i adrenalinës shoqërohet me tharje të gojës, shikim të turbullt, vështirësi në gëlltitje, të përziera dhe djersitje.

Kontrolli

Pavarësisht nga shkaqet që çojnë në ankth, pikënisje e tij mund të jetë edhe truri, meqenëse ka lidhje psikologjike dhe biologjike. Kuptimi i ankthit në tru i referohet një çekuilibri të neurotransmetuesve të ndryshëm në rajone të caktuara të trurit. Barnat që përdoren për të trajtuar ankthin ndikojnë në këtë çekuilibër dhe zvogëlojnë biologjikisht simptomat e sëmundjes.

Përveç terapisë me barna, ka ushtrime të caktuara që përdoren për të zvogëluar ankthin. Një nga metodat më efektive është ajo e frymëmarrjes nga barku. Simptomat që lidhen me frymëmarrjen janë më të zakonshmet për ankthin. Shumë njerëz që kanë simptoma ankthi i përkeqësojnë simptomat për shkak të frymëmarrjes jo të drejtë. Është karakteristike edhe prania e ndjenjës së gulçimit, që kompensohet me frymëmarrje të thellë. Njerëzit që marrin frymë shpejt, marrin frymë nga gjoksi dhe nuk përdorin frymëmarrjen nga barku, gjë që çon në dhimbje të kafazit të kraharorit. Njerëzit që vuajnë nga ankthi është mirë të marrin frymë përmes hundës dhe barkut.

Kur personi vëren se po merr frymë shpejt dhe kjo ndodh më shpesh për shkak të stresit, këshillohet të veprojë si në vijim:

• Uluni ose mbështetuni në diçka, mbani frymën dhe numëroni deri në 10, më pas nxirrni frymën dhe i thoni vetes me kokë të qetë "relaksohu"


• Merrni dhe nxirrni frymën në një cikël prej 6 sekondash


• Merrni frymën për 3 sekonda dhe nxirreni për 3 sekonda, kjo është një frekuencë prej 10 në minutë.

Qëllimi i frymëmarrjes së drejtë te personat me ankth është që frika të mos përparojë në panik. Më e rëndësishme është që së pari të vërehen simptomat e hiperventilimit (frymëmarrja e shpejtë) dhe pastaj të zbatohet teknika e frymëmarrjes nga barku.

Simptomat e ankthit mund të kontrollohen me ndihmën e ushtrimeve të relaksimit, stërvitjes autogjene, kontrollit të simptomave me vizualizim, si dhe duke shmangur frikën fobike, duke zhvendosur vëmendjen dhe duke përdorur lojëra mendore.

Për lexim të hollësishëm të këtij teksti, shihni f.26-27 të botimit elektronik të revistës BETTY (TETOR 2020).