Pse seleni?

dr. Ana Madic
doktor i mjkeësisë
IPSH Poliklinika Dr. Gjoshe

|



Seleni është një mineral jetik në gjurmë, që ka veti antioksiduese. Ai është thelbësor për formimin e qelizave të bardha të gjakut, gjë që forcon ndjeshëm funksionin e sistemit imunitar dhe kështu lejon që ky mineral të luftojë në mënyrë efektive sëmundjet dhe infeksionet. Seleni e detoksifikon trupin nga ekspozimi kronik ndaj rrezatimit, kimioterapisë dhe substancave toksike. Seleni është gjithashtu jetik për rregullimin e funksionit të gjëndrës tiroide. Përqendrimi më i lartë i selenit në trupin e njeriut është i pranishëm në mëlçi, veshka, pankreas dhe testikuj tek burrat.

Me një dietë të mirë dhe të ekuilibruar, marrim midis 70 - 100 µg selen. Përthithja kryhet kryesisht në duodenum (50-80%) dhe ndryshon në varësi të formës. Përthithja më e mirë është në formën e selenometioninës nga ushqimi me prejardhje shtazore. Doza e rekomanduar ditore e selenit për një të rritur të shëndetshëm është 55 µg në ditë. Seleni ekskretohet në urinë (60%) dhe jashtëqitje (35%), kurse në rast të marrjes së shtuar, nxirret në formë të gaztë. Rezervat janë në formën e selenoproteinave, me grumbullimin më të madh në eritrocite, shpretkë, mëlçi dhe dhëmbë. Ushqimet që përmbajnë selen janë peshku ton, arrat braziliane, midhjet, vezët, farat e lulediellit, gjoksi i pulës, gjiza, orizi kafe, spinaqi, thjerrëzat, bananet, shqemet etj.

Cilat janë përfitimet nga seleni?

• Vepron si antioksidant i fuqishëm

Antioksidantët janë komponime që gjenden në ushqim dhe që parandalojnë dëmtimin e qelizave, të shkaktuar nga radikalet e lira. Radikalet e lira janë nënprodukte normale të proceseve që ndodhin në trupin tonë çdo ditë. Ato konsiderohen të këqija, por radikalet e lira janë në të vërtetë thelbësore për shëndetin e mirë. Ato kryejnë detyra të rëndësishme, duke përfshirë mbrojtjen e trupit nga sëmundjet. Sidoqoftë, situata të tilla si pirja e duhanit, përdorimi i alkoolit dhe stresi mund të gjenerojnë sasi të tepërt të radikaleve të lira dhe një gjë e tillë çon në stres oksidativ, gjë që dëmton qelizat e shëndetshme. Stresi oksidativ lidhet me një rrezik në rritje të plakjes së parakohshme dhe goditjes në tru, si dhe sëmundjeve kronike. Seleni punon duke i neutralizuar radikalet e lira të tepërta dhe duke i mbrojtur qelizat nga dëmtimet e shkaktuara nga stresi oksidativ.

• Zvogëlon rrezikun e disa kancereve

Seleni ka aftësinë të zvogëlojë dëmtimin e ADN-së dhe stresin oksidativ, të rrisë imunitetin dhe të shkatërrojë qelizat kancerogjene. Ky efekt lidhet vetëm me selenin e marrë përmes ushqimit dhe nuk është i njëjtë kur merret si shtesë.

• Mbron nga sëmundjet e zemrës

Nivelet e ulëta të selenit në trup shoqërohen me një rrezik në rritje të sëmundjes së arterieve koronare, ndërsa një dietë e pasur me selen ndihmon në ruajtjen e shëndetit të zemrës. Seleni gjithashtu ul shënuesit e inflamacionit në trup, i cili është një nga faktorët kryesorë të rrezikut për sëmundjet e zemrës. Stresi oksidativ dhe inflamacioni vijnë për shkak të aterosklerozës ose mbledhjes së pllakëzave në arterie. Mund të çojë në probleme të rrezikshme shëndetësore, të tilla si ateroskleroza, goditja në tru, sulmi në zemër dhe sëmundjet e arterieve koronare.

• Ndihmon në parandalimin e rënies mendore

Stresi oksidativ gjithashtu mendohet se kontribuon në shfaqjen dhe përparimin e sëmundjeve neurologjike, si Parkinsoni, skleroza e shumëfishtë dhe sëmundja e Alzheimerit. Rreziku i shfaqjes së sëmundjes së Alzheimerit është më i ulët me dietën mesdhetare, ku ushqimet përmbajnë sasi të mëdha seleni, siç janë prodhimet e detit dhe arrat, të cilat konsumohen me bollëk.

• Ruan shëndetin e gjëndrës tiroide

Seleni, si një mineral i fuqishëm, ndihmon në mbrojtjen e gjëndrës tiroide nga dëmtimi oksidativ dhe gjithashtu luan një rol të rëndësishëm në prodhimin e hormoneve tiroide. Është e rëndësishme që gjëndra tiroide të jetë e shëndetshme, sepse ajo rregullon metabolizmin dhe kontrollon rritjen dhe zhvillimin e trupit. Mungesa e selenit shkakton çrregullime të gjëndrës tiroide, siç janë tiroiditi Hashimoto dhe hipotiroidizmi.

Marrja e tepërt e selenit

Marrja e tepërt e selenit mund të jetë toksike për organizmin. Sasia ditore e rekomanduar e selenit nuk duhet të kalojë kufirin e sipërm të tolerueshëm maksimal prej 400 mcg në ditë. Simptomat dhe shenjat e tepricës dhe toksicitetit të selenit janë: rënia e flokëve, të përzierat, të vjellat, marramendja, dhimbja e muskujve, gjendja e rënë shpirtërore, sjellja agresive etj.

Seleni është një mineral i fuqishëm që është i nevojshëm për funksionimin e duhur të organizmit. Luan një rol kritik në metabolizmin dhe funksionimin e gjëndrës tiroide. Ky mineral, jo vetëm që është thelbësor për shëndetin, por gjithashtu ndihmon në forcimin e sistemit imunitar, ngadalësimin e rënies mendore e madje edhe në zvogëlimin e rrezikut të sëmundjeve të zemrës.

Për lexim të hollësishëm të këtij teksti, shihni f.30 të botimit elektronik të revistës BETTY (KORRIK 2021).