Ushqimi gjatë pandemisë me Covid-19

dr. Dragica Zendelovska
ONE HOSPITAL
BASHKËPUNËTORE E JASHTME NË FUSHËN E NUTRIG JENOMISË

|



Ushqimi i drejtë është i domosdoshëm për të ruajtur shëndetin e mirë, veçanërisht në luftën kundër viruseve, ku ruajtja dhe stimulimi i funksionit të sistemit imunitar është tejet i rëndësishëm. Edhe pse funksioni i tij përcaktohet nga gjenetika, ndikim të madh kanë ndër të tjera edhe të ushqyerit, stresi, aktiviteti fizik dhe gjumi.

 

Faktor veçanërisht i rëndësishëm është dieta, sepse ushqimet përmbajnë vitamina, minerale dhe përbërës të tjerë, të cilët janë stimulues të funksioneve mbrojtëse të trupit dhe rrisin rezistencën ndaj infeksioneve të ndryshme virale dhe bakteriale, si dhe rritjes së kancerit, i cili varësisht nga mekanizmat e sistemit imunitar mund të përparojë ose të tërhiqet.

Duhet të jemi posaçërisht të kujdesshëm me përdorimin e ushqimeve të përpunuara që përmbajnë shumë yndyrna, aditivë, sheqer dhe kripë. Vëmendje duhet t'i kushtohet edhe madhësisë dhe densitetit të vakteve. Gjegjësisht, në vaktet kryesore gjysma e pjatës duhet të jetë perime, një e katërta burime të proteinave (mishi i bardhë, i gjeldetit ose pulës, peshku, vezët, produktet e qumështit, pa yndyrë dhe të fermentuara) dhe një e katërta burime të karbohidrateve (bishtajore, patate, drithëra integrale). Për mesvakte, merrni një copë frut të mesëm ose një grusht arra (arra, shqeme, bajame, lajthi), por jo më shumë se 50 gram.

 

Duhet të kufizohet marrja e kripës dhe sheqerit. Ushqimi i përpunuar dhe i konservuar përmban shumë kripë, ndaj në vend të biskotave, karameleve dhe ëmbëlsirave, ëmbëlsohuni me fruta të freskët apo të ngrirë ose lëng frutash. Për të zvogëluar densitetin e vakteve është më mirë të rritet sasia e perimeve në vakte. Nëpërmjet perimeve dhe frutave ju do të merrni sasi të mjaftueshme të vitaminave, mineraleve dhe fibrave.

 

Përgatitni ushqimin me vajra të shtrydhur në të ftohtë (mos i ngrohni në temperaturë të lartë), konsumoni yndyrna të shëndetshme përmes peshkut, vajit të ullirit, arrave, avokados, si dhe kufizoni ngrënien e mishit të kuq, qumështit dhe produkteve të qumështit me yndyrë të plotë.

Për funksionimin e duhur të traktit gastrointestinal ju nevojiten fibra, të cilat mund t'i merrni përmes elbit, melit, fasuleve, bizeleve, thjerrëzave, qiqrave dhe t'ia bashkëngjitni vaktit kryesor.

 

Për hidratim të mjaftueshëm, pini çaj të paëmbëlsuar, ujë dhe supa. Kufizoni marrjen e lëngjeve të gazuara dhe artificiale dhe alkoolit, ngase ky i fundit mund të ndryshojë aftësitë psikofizike, të ndikojë negativisht në imunitet, si dhe të shtojë simptomat e depresionit, ankthit, frikës dhe panikut.

 

Në rreshtin e parë të betejës kundër infeksioneve, edhe gjatë pandemisë me Covid-19, janë qelizat e bardha të gjakut, funksioni i të cilave ndikohet shumë nga ushqimi që konsumojmë. Ky grup përfshin neutrofilet (të cilat sulmojnë bakteret), limfocitet që ndahen më tej në qelizat T, qelizat B dhe qelizat NK. Qelizat B prodhojnë antitrupa që shkatërrojnë viruset dhe bakteret, qelizat T menaxhojnë shumë aktivitete imunologjike dhe prodhojnë dy substanca, interferonin dhe interleukinën, që luajnë rol të madh në luftën kundër infeksioneve, ndërsa qelizat NK konsiderohen si mbrojtja e parë e organizimit, domethënë shkatërrojnë qelizat e prekura nga virusi.

Shumë studime tregojnë se ushqime dhe përbërës të ndryshëm të ushqimit rregullojnë përqendrimin e qelizave të bardha të gjakut në gjak, domethënë ekzistojnë një sërë të dhënash që tregojnë se ushqimi mund të stimulojë punën e sistemit imunitar dhe të përmirësojë veprimin e tij.



Ato janë ushqimet të cilat duhet të jenë në qendër të vëmendjes dhe më shpesh të përfaqësohen në dietë, me qëllim që të përmirësohet puna e sistemit imunitar:

• Kosi, sidomos ai që përmban kultura të gjalla dhe aktive bakteriale, mund të stimulojë krijimin e interferonit gama, që vepron kundër infeksioneve, të përmirësojë veprimin e qelizave NK dhe të rrisë prodhimin e antitrupave.


• Kërpudhat shiitake përmbajnë substancën antivirale lentinan që modulon përgjigjen imunologjike duke stimuluar aktivitetin e makrofagëve dhe limfociteve T. I njëjti veprim kryhet edhe nga përdorimi më i shpeshtë i hudhrave.


• Kërpudha reishi është përdorur për mijëra vite në mjekësinë tradicionale kineze si një imunomodulator. Përmban më shumë se 400 komponentë bioaktivë që kanë veti anti-inflamatore, antibakteriale, antivirale dhe antioksiduese. Një numër i madh metodash enzimatike identifikojnë disa komponentë triterpenoide të kësaj kërpudhe që pengojnë enzimat si proteaza ose neuraminidaza, të cilat u nevojiten viruseve për të prodhuar grimca infektive ose për të infektuar qelizat.


• Përdorimi më i shpeshtë i frutave dhe perimeve që përmbajnë beta karoten, sidomos spinaqi, karota, kungulli, patatja e ëmbël, lakra jeshile, rrit numrin e qelizave specifike imune për të luftuar infeksionet.


• Zinku luan një rol të rëndësishëm në shumë funksione imunologjike. Është veçanërisht i rëndësishëm për njerëzit e moshës së shkuar, sepse me plakjen e gjëndrës së timusit, e cila luan një rol të madh në përgjigjen imunologjike, niveli i tij zvogëlohet dhe në këtë mënyrë zvogëlohet sekretimi i hormonit timulinë, i cili stimulon formimin e qelizave T.


• Marrja e sasive të vogla të verës mund të shkatërrojë dhe të asgjësojë organizmat që shkaktojnë sëmundje. Një komponent veçanërisht i rëndësishëm i verës së kuqe është resveratroli, i cili është një antioksidant shumë i fortë.


• Përdorni propolis, sepse lidhet me receptorët ACE-2 të cilët janë gjithashtu të rëndësishëm për virusin SARS-COV-2 dhe janë porta kryesore për hyrje në qelizë.


• Përdorimi më i shpeshtë i ushqimit djegës (hudhra, qepë, rrikë) hollon mukozën dhe vepron në mënyrë mukokinetike.


• Konsumimi më i madh i yndyrës ndikon negativisht në sistemin imunitar, sidomos yndyrnat poli-të-pangopura (Omega 6), të cilat janë më të përfaqësuara te vajrat e misrit dhe lulediellit. Këto acide yndyrore oksidohen më shpejt dhe kështu krijojnë radikale të lira që sulmojnë qelizat e sistemit imunitar.

Për imunitet më të fortë, përveç dietës së shëndetshme, kohëve të fundit është rritur përdorimi i shtojcave dietike, me theks më të madh te zinku, seleni, vitamina C, kercetina, vitamina D3, N-acetilcisteina, melatonina etj. Marrja e preparateve të tilla të izoluara është mirë të kryhet nën mbikëqyrjen e një eksperti, pasi dozat më të mëdha të vitaminave ose mineraleve të ndryshme veprojnë si koenzima dhe forma e lirë ose e palidhur e tyre mund të ketë efekt toksik në trup.

Prandaj, më shpesh konsumoni ushqime që përmbajnë në formë natyrale komponentët e mësipërm, kurse atë që nuk mund ta merrni përmes dietës ose keni nevojë për doza më të larta, merreni në formën e shtojcave dietike.



Për lexim të hollësishëm të këtij teksti, shihni f.30-31 të botimit elektronik të revistës BETTY (JANAR 2020).