Lëndimet gjatë skijimit dhe parandalimi i tyre

Dejan Trpevski
Doktor i mjekësisë
Doktor skijimi

|



Me ardhjen e dimrit dhe borës, vjen edhe mundësia për të shijuar sportet dimërore. Dhjetëra mijëra sërfistë në borë dhe skiatorë në të gjithë vendin po e presin me padurim borën, por pak janë plotësisht të gatshëm fizikisht për t'u bërë ballë sfidave të malit. E gjithë kjo çon në lëndime në pistat e skive, të cilat mund të shmangen nëse keni njëfarë përgatitjeje fizike, pajisje skijimi të përshtatshme dhe të mirëmbajtura, kushte të mira skijimi dhe përgjegjshmëri në pistë.

Shumica e lëndimeve janë traumatike dhe më së shpeshti ndodhin për shkak të kushteve të dobëta të pistës, aksidenteve me teleferikë, rënieve gjatë skijimit dhe përplasjeve me pjesëmarrës të tjerë në pistat e skive. Përveç lëndimeve traumatike, në pistat e skive janë të zakonshme edhe dukuritë si dehidratimi, hipoglikemia ("rënia e sheqerit") dhe lodhja për shkak të skijimit të vazhdueshëm.

Nga lëndimet traumatike në pistat e skive, më të shpeshtat janë lëndimet e gjurit, sepse kyçi i gjurit ka strukturën e tij specifike anatomike dhe kërkesat e tij funksionale e bëjnë atë më të cenueshëm. Gjatë skijimit mund të paraqitet edhe i ashtuquajturi valgus dinamik, një gjendje ku gjuri në njërën këmbë kthehet dhe orientohet nga brenda, kurse e gjithë pesha e trupit transferohet në atë këmbë. Kjo ndodh në momentet e ndalimit të papritur ose ndryshimit të papritur të drejtimit, që mund të rezultojë në shtrirjen e ligamenteve deri në këputje. Ky lëndim, përveç dhimbjes intensive, shoqërohet edhe me ënjtje, e cila kufizon lëvizjen e nyjës, hematomë dhe/ose skuqje.

Te lëndimet e gjymtyrëve të poshtme, ku trajtimi vazhdohet në mënyrë konservative, të lënduarit shpeshherë këshillohen që pas lëndimit, të zbatojnë parimin e RICE: R - Rest (pushim), I - Ice (akull), C - Compression (ngjeshje me fashë elastike), E - Elevation (ngritje e gjymtyrës së dëmtuar për të reduktuar ënjtjen dhe dhimbjen).

Përveç lëndimeve të gjurit, mjaft të zakonshme janë edhe lëndimet e shpatullave, sepse me çdo rënie, përgjigja jonë refleksore përpiqet të zbusë rënien, duke i hedhur krahët përpara. E gjithë kjo mund të çojë në dislokimin e saj, thyerje të pjesëve të kockave që marrin pjesë në ndërtimin e saj, duke përfshirë edhe kockën e klavikulës. Përveç thyerjeve dhe dislokimeve, në pistat e skive ndodhin edhe prerje, hematoma, mavijosje e shembje, të cilat mund të konstatohen në të gjitha pjesët e trupit me intensitet të ndryshëm.

Lëndimeve të kokës dhe shtyllës kurrizore duhen t'u kushtohet kujdes dhe rëndësi maksimale, pasi mund të lënë pasoja të rënda tek i lënduari. Në situata të tilla, i lënduari duhet të stabilizohet dhe të shkojë në qendrën e urgjencës, ku do të vlerësohet lëndimi. Edhe pse i lënduari mund të ndihet mirë, gjendja e tij duhet të mbahet nën vëzhgim gjatë dy-tre ditëve të ardhshme për t'u siguruar që gjithçka është në rregull.

E gjithë kjo mund të parandalohet nëse merret pak kohë para fillimit të sporteve dimërore që trupi të përgatitet për kërkesat e pistave të skive. Këtu, natyrisht, më e rëndësishmja është gjendja fizike e skiatorit, i cili nëse nuk është në nivelin e duhur, më së miri do të ishte të fillojë skijimin në shtigje skijimi më të vogla dhe më të lehta, me pushime të ndërmjetme. Para çdo skijimi, trupi duhet të ngrohet me ushtrimet më themelore të shtrirjes, me qëllim që sistemi muskuloskeletor të vendoset në një gatishmëri të caktuar. Përparësi më të madhe kanë ata që janë aktivë fizikisht gjatë gjithë vitit, të paktën tre herë në javë, në sporte ku muskujt e këmbëve janë më së shumti aktivë, qoftë vrap, çiklizëm, basketboll, futboll apo palestër.

Pajisjet e duhura janë një nga parakushtet kryesore për parandalimin e lëndimeve, prandaj para çdo skijimi duhet medoemos të kontrollohen të gjitha pajisjet, ndërsa para fillimit të çdo sezoni duhet të bëhet edhe shërbimi i skive. Kjo përfshin zgjedhjen e pajisjeve të përshtatshme, në varësi të peshës dhe lartësisë së skiatorëve, mënyrës së skijimit dhe kushteve të shtigjeve.

Një nga gabimet më të shpeshta që bëhen në pistat e skive është dëshira për të skijuar edhe më tej, edhe pse trupi është i rraskapitur dhe nuk arrin dot t'u përgjigjet kërkesave. Prandaj është e domosdoshme të pushoni disa herë gjatë skijimit, me hidratim dhe ushqim të mjaftueshëm. Marrja e sasive të duhura të lëngjeve, një mëngjes i pasur me proteina dhe karbohidrate komplekse dhe ushqime të lehta gjatë skijimit, të tilla si fruta ose çokollatë, janë thelbësore.

Për të parandaluar lëndimet, është e rëndësishme të njihni rregullat, kushtet dhe vështirësinë e pistave të skive në mal, kështu që, përpara se të skijoni në një vend të ri, fillimisht informohuni për kushtet e pistave të skive dhe se sa të vështira janë. E gjithë kjo, së bashku me vlerësimin tuaj të duhur, do t'ju sigurojë një përvojë dhe kënaqësi të paharrueshme në mal.

Për lexim të hollësishëm të këtij teksti, shihni f.24-25 të botimit elektronik të revistës BETTY (MARS 2022).