Çfarë është osteoporoza?

|

Dr. Spec.
Ivo Donevski



Osteoporoza është një gjendje që prek kockat. Emri i saj vjen nga latinishtja dhe do të thotë "kocka poroze".

Brenda kockave të shëndetshme ka hapësira të vogla, si një huall mjalti. Osteoporoza rrit madhësinë e këtyre hapësirave, duke bërë që kockat të humbasin forcën dhe dendësinë. Përveç kësaj, pjesa e jashtme e kockave bëhet gjithnjë e më e hollë dhe më e dobët.

Osteoporoza mund të shfaqet tek njerëzit e çdo moshe, por është më e zakonshme tek të rriturit e moshuar, veçanërisht gratë. Më shumë se 53 milion njerëz në Shtetet e Bashkuara kanë osteoporozë ose janë në rrezik të lartë për t'u prekur nga sëmundja.

Njerëzit me osteoporozë janë në rrezik të lartë të frakturave ose thyerjeve të kockave, ndërsa bëjnë aktivitete rutinë si qëndrimi në këmbë ose ecja.

Kockat më të prekura janë brinjët, ijët dhe kockat e nyjeve dhe shpinës.



Simptomat e osteoporozës

Fazat e hershme të osteoporozës nuk shkaktojnë asnjë simptomë apo shenjë paralajmëruese. Në shumicën e rasteve, njerëzit me osteoporozë nuk e dinë se kanë këtë çrregullim derisa të pësojnë frakturë.

Nëse shfaqen simptoma, ato mund të përfshijnë disa nga këto:

• largim i mishrave;


• forcë e dobësuar e kapjes;


• thonj të dobët dhe të brishtë;

Nëse nuk keni simptoma, por keni një histori familjare të osteoporozës, biseda me mjekun mund t’ju ndihmojë të vlerësoni rrezikun.



Osteoporoza e rëndë

Pa trajtim të duhur, osteoporoza mund të përkeqësohet. Meqenëse kockat bëhen më të holla dhe të dobëta, rreziku i frakturave rritet.

Simptomat e osteoporozës së rëndë mund të përfshijnë fraktura nga rënia e madje edhe nga teshtima ose kollitja e fortë. Ato gjithashtu mund të përfshijnë dhimbje shpine apo qafe ose humbje të gjatësisë.

Dhimbja e shpinës apo qafës ose humbja e gjatësisë mund të shkaktohet nga frakturat e ndrydhjes. Kjo është një ndërprerje në njërën nga rruazat e qafës ose shpinës, e cila është aq e dobët sa thyhet nën presion normal në shpinë.

Nëse keni një frakturë osteoporotike, koha e nevojshme për t'u shëruar do të varet nga shumë faktorë. Këto faktorë përfshijnë vendin e thyerjes, sa e rëndë është, si dhe moshën dhe historinë e shëndetit.

Shkaqet e osteoporozës

Shkaqet e mundshme të osteoporozës përfshijnë disa çrregullime mjekësore, të tilla si hipertiroidizmi. Ndër shkaqet e mundshme gjithashtu përfshihet përdorimi i ilaçeve të caktuara.

Shembuj të këtyre barnave janë kortikosteroidet afatgjate orale ose të injektuara, si prednizoni ose kortizoni.



Faktorët e rrezikut për osteoporozën

Mosha;

Faktori më i madh i rrezikut për osteoporozën është mosha. Gjatë jetës tuaj, kockat e vjetra prishen dhe rriten kocka të reja.

Sidoqoftë, kur jeni në të 30-at, trupi juaj fillon të prishë kockat më shpejt sesa mund t'i zëvendësojë. Kjo çon në kocka të brishta dhe më pak të dendura e rrjedhimisht, më të prirura për thyerje.

Menopauza

Menopauza është gjithashtu një nga faktorët kryesorë të rrezikut, që ndodh te gratë e moshës 45 deri 55 vjeç. Për shkak të ndryshimit në nivelin e hormoneve të lidhura me të, menopauza mund të shkaktojë humbjen më të shpejtë të kockave në trupin e gruas.

Burrat vazhdojnë të humbin kockat në këtë moshë, por me një ritëm më të ngadaltë se gratë. Sidoqoftë, kur arrihet mosha 65 deri 70 vjeç, gratë dhe burrat zakonisht humbin kockat me të njëjtën shpejtësi.

Në mesin e faktorëve të tjerë të rrezikut për osteoporozën përfshihen:

• gjinia femërore;


• pasja e historisë familjare të osteoporozës;


• ushqyerja e dobët;


• mungesa e aktivitetit fizik;


• pirja e duhanit;


• pesha e ulët;


• korniza me kocka të vogla;

Disa nga këta faktorë rreziku për osteoporozë, të tilla si ushqyerja e dobët dhe mungesa e aktivitetit, mund të kontrollohen më lehtë. Për shembull, mund të përmirësoni dietën dhe të filloni një program të ushtrimeve që mund të sjellë dobi në shëndetin e kockave. Megjithatë, nuk mund të kontrolloni faktorët e tjerë të rrezikut, siç janë mosha ose gjinia.

Osteoporoza senile

Ka të ngjarë të keni dëgjuar për osteoporozën senile. Ky nuk është një lloj i veçantë, është thjesht osteoporoza që shkaktohet nga plakja kur përjashtohen shkaqe të tjera dytësore të mundshme.

Siç u përmend më lart, mosha është faktori kryesor i rrezikut për osteoporozën. Nëse nuk bëhen përpjekje të duhura për parandalimin ose trajtimin, prishja e shtuar e kockave në trupin tuaj mund të çojë në kocka të dobësuara dhe osteoporozë.

Sipas statistikave globale nga Fondacioni Ndërkombëtar i Osteoporozës, rreth një e dhjeta e grave të moshës 60 vjeç kanë osteoporozë, ndërsa dy të pestat e grave të moshës 80 vjeç kanë sëmundjen.

Testi i densitetit të kockave për diagnozë

Për të parë nëse keni osteoporozë, mjeku do të shqyrtojë historinë tuaj mjekësore dhe do të kryejë një ekzaminim fizik. Ata gjithashtu mund të kryejnë teste të gjakut dhe urinës tuaj për të kontrolluar çrregullimet që mund të shkaktojnë humbje të kockave.

Nëse mjeku juaj mendon se keni osteoporozë ose jeni në rrezik të zhvillimit të saj, ka mundësi që të sugjerojë një test të densitetit të kockave. Ky test quhet densitometri kockore ose absorptiometri me energji të dyfishtë (DEXA). Me ndihmën e rrezeve X matet dendësia e kockave të nyjeve, ijëve ose shpinës. Këto janë tre zonat me rrezikun më të lartë të osteoporozës. Ky test pa dhimbje mund të zgjasë nga 10 deri në 30 minuta.

Trajtimi i osteoporozës

Nëse testi tregon se keni osteoporozë, mjeku juaj do të punojë me ju për të krijuar një plan trajtimi. Ai do t'ju përshkruajë terapi të përshtatshme, simptomatike, do t'ju udhëzojë të bëni ushtrime për osteoporozë, regjim diete dhe marrje të më shumë vitaminave dhe mineraleve, të cilat janë pjesë e trajtimit konservativ. Nëse ndodh një frakturë, sipas natyrës së saj, mjeku do të përcaktojë nëse është e nevojshme ndërhyrja kirurgjike.

Për lexim të hollësishëm të këtij teksti, shihni f.14-15 të botimit elektronik të revistës BETTY (NËNTORI 2020).