Si të përballemi me temperaturën e lartë të trupit tek fëmijët?

Shkruan: Dr Emilia Manasievski

Temperatura e lartë e trupit tek fëmijët është një nga arsyet më të zakonshme për të vizituar një pediatër. Temperatura e trupit është e ndryshme në mosha të ndryshme tek fëmijët, por ka edhe lëkundje dhe variacione gjatë ditës dhe natës, në varësi të aktivitetit fizik, sa është i veshur fëmija, temperaturës së ambientit dhe faktorëve të tjerë.

Temperatura e trupit e matur nën sqetull kur trupi është në pushim , më e lartë se 37,5 °C tek të porsalindurit dhe tek foshnjat dhe fëmijët e tjerë mbi 37 °C konsiderohet temperaturë e ngritur e trupit.

Temperatura e ngritur e trupit nuk është një sëmundje, por një simptomë ose pjesë e pasqyrës klinike të një sëmundjeje. Pavarësisht nëse bëhet fjalë për një infeksion viral, i cili është më i shpeshti në mbi 95% të rasteve, apo ndoshta sëmundja shkaktohet nga agjentë bakterialë, temperatura e ngritur e trupit është një mekanizëm me të cilin trupi dhe sistemi imunitar luftojnë kundër sulmuesit. Temperatura e ngritur stimulon sistemin imunitar për të prodhuar qeliza të bardha të gjakut që do të luftojnë dhe shkatërrojnë shkaktarin e infeksionit.

Si të matni saktë temperaturën e trupit tek fëmijët?
Ka disa mënyra për të matur temperaturën e trupit, por më e preferuara është matja sqetullore e temperaturës së trupit me një termometër galium (merkuri është zëvendësuar nga galiumi në vitet e fundit).

Vendoset poshtë sqetullës dhe pritet 5 min para se të hiqet dhe të lexohen vlerat e matura të temperaturës.

Natyrisht, në situatat kur temperatura nuk mund të matet me termometra galium, përdoren termometra digjitalë që masin temperaturën nën sqetull apo në ballë, por vlerat e marra në këtë mënyrë nuk janë shumë të sakta.

Cili është hapi i parë për të ulur temperaturën e lartë të trupit?
Së pari merren metoda fizike për uljen e temperaturës së trupit tek fëmijët, freskimi i trupit, dushi me ujë të vakët, fërkimi me alkool (masazh me tretësirë 1/2 alkool mjekësor + 1/2 ujë, nga qafa e poshtë) dhe vendosja e kompresave në gjoks dhe në këmbë me ujë të vakët ose alkool të holluar (uthulla nuk përdoret për shkak të efektit irritues në lëkurën delikate të foshnjës dhe fëmijëve).

Fëmija duhet të jetë i veshur me rroba të rrehatshme dhe të holla, në muajt e ngrohtë mundet të jetë tërësisht i zhveshur. Më pas matet dhe kontrollohet rregullisht temperatura e trupit dhe praktikohen disa herë procedurat e listuara më parë sipas nevojave të fëmijës. Dua të theksoj se te fëmijët që kanë temperaturë është normale dhe e pritshme që ekstremitetet dhe periferia e trupit (këmbët, krahët, veshët dhe hunda) të jenë të ftohta gjatë periudhës së rritjes së temperaturës së trupit, sepse në këtë mënyrë oranizmi kursen temperaturën nga periferia dhe e devijon atë drejt qendrës së trupit.

Në këto raste, përveç etheve ose temperaturës tek fëmijët, mund të shfaqet zbehje ose mavijosje e buzëve dhe gjymtyrëve, veçanërisht tek fëmijët më të vegjël dhe foshnjat, por vetëdija ruhet plotësisht.

Si të dallojmë ethet gjatë rritjes së temperaturës së trupit dhe konvulsionet febrile?
Në shumë situata, prindërit ngatërrohen dhe i perceptojnë ethet si konvulsione febrile, kjo është arsyeja pse ata furishëm nxitojnë në ambulancat më të afërta ose kërkojnë ndihmë urgjente mjekësore. Gjatë konvulsioneve febrile, vetëdija ndryshohet ose preket për disa sekonda deri në 2-3 minuta, gjë që nuk ndodh gjatë etheve, këtu vetëdija ruhet plotësisht. Gjatë konvulsioneve febrile tek fëmijët, vështrimi mund të jetë i përhumbur ose të ngurtësohet, pra ata shikojnë në një pikë dhe nuk janë të fokusuar, gjë që nuk ndodh gjatë etheve.

Ethet zgjatin shumë më gjatë se konvulsionet febrile, derisa temperatura e trupit të rritet, dhe më pas ato ndalon spontanisht. Pas përfundimit të konvulsioneve febrile, fëmijët shpesh janë letargjikë dhe të përgjumur, gjë që nuk ndodh me ethet.

Në rastin e etheve, gjatë periudhës kur temperatura e trupit rritet dhe ethet zgjatin, fëmija mbulohet, pra ngrohet dhe duhet pritur që temperatura e trupit të rritet dhe vetëm atëherë duhet të veprohet sipas hapave të listuar për freskimin e trupit dhe uljen e temperaturës së trupit. Rihidratimi dhe pirja e lëngjeve janë thelbësore kur kemi të bëjmë me temperaturën e ngritur të trupit! Gjëja më e rëndësishme në çdo gjendje të temperaturës së ngritur të trupit është RHIDRIMI I DUHUR i fëmijës nga prindi. Rihidratimi duhet të kryhet kryesisht me solucione elektrolite orale, si dhe me lëngje të tjera (ujë, çaj, supë, lëngje). Në rastin e të porsalindurve dhe foshnjave që ushqehen me gji, e njëjta gjë është e detyruar, pra ushqehen më shpesh me gji, por përveç kësaj rekomandohet hidratim shtesë me tretësirë elektrolite dhe ujë. Fëmijëve duhet t'u ofrohen vazhdimisht sasi të vogla lëngjesh për të parandaluar dehidratimin.

Kur duhet dhënë shurupi për temperaturë të lartë?
Duke qenë se prindi ka përsëritur disa herë metodat fizike të lartpërmendura për të ulur temperaturën e trupit dhe megjithatë temperatura mbahet mbi 38.5 gradë Celsius, fëmijës duhet t'i jepet një shurup për uljen e temperaturës. Por në periudhat ndërmjet marrjes së dozës tjetër të shurupit duhen përsëritur metodat e ftohjes spontane sepse gjatë fazës akute të sëmundjes ndodh shumë shpesh që 1 deri në 2 orë pas marrjes së antipiretikëve ëmijës të mos i ulet temperaturën nën 37 gradë, pra shpesh ngrihet përsëri.

Cili antipiretik duhet t'i jepet fëmijës?
Në tregun tonë ekzistojnë dy preparate gjenerike për temperaturën e ngritur të trupit që janë të miratuara për përdorim tek fëmijët. Ato janë Paracetamoli dhe Ibuprofeni.

Paracetamoli është zakonisht bari i zgjedhjes së parë dhe preferohet te fëmijët tek të cilët temperatura rritet shumë shpejt dhe shkon shumë lart në fazën akute të sëmundjes sepse më e hershme që mund të jepet është çdo 6 orë. Është ilaçi i parë i zgjedhur kur fëmija ka një infeksion gastrointestinal ose ndonjë sëmundje stomaku. Nuk rekomandohet për fëmijët që kanë sëmundje të rënda të mëlçisë dhe për alergji të provuar ndaj ilaçit.

Ibuprofeni, nga ana tjetër, rekomandohet për fëmijët që temperatura e trupit nuk është aq e lartë dhe nuk rritet për intervale të shkurtra kohore, fëmijët që dominohen nga simptoma nga sistemi muskuloskeletor si dobësi, dhimbje në muskuj, kocka dhe kyçe. Jepet çdo 8 orë dhe nuk rekomandohet përdorimi i tij tek fëmijët që kanë sëmundje të stomakut, veçanërisht marrja afatgjatë e tij, trombocitopeni ose sëmundje të tjera hematologjike, sëmundje të veshkave dhe te fëmijët me alergji ndaj medikamentit.

A duhet dhe kur duhet çuar një fëmijë me temperaturë tek mjeku?
Sigurisht, nuk duhet të nxitoni për të shkuar tek një pediatër në rritjen e parë të temperaturës së trupit. Para së gjithash, metodat fizike të përmendura më parë aplikohen për uljen e temperaturës së trupit, rihidratimin e mirë dhe përdorimin e antipiretikëve.

Nga kontakti i parë i organizmit me sulmuesin deri në momentin e diferencimit të përgjigjes imune, duhen të paktën 24 orë, në mënyrë optimale 48 orë, në mënyrë që kur fëmija të dërgohet për ekzaminim tek pediatri i tij, përveç ekzaminimit klinik, që është gjithmonë udhërrëfyesi kryesor në mjekim, kryhen edhe analiza laboratorike.

Që ato të jenë reale dhe relevante dhe të na japin informacion nëse bëhet fjalë për infeksion viral apo bakterial tek fëmija duhet të kalojë një periudhë prej 24-48 orësh nga temperatura e parë e ngritur, në mënyrë që si mjekë pediatër, përveç pasqyrës klinike, ata do të merrnin vendimin e duhur për trajtimin dhe terapinë e mëtejshme. Prandaj, është e papërshtatshme për të marrë para kohe dhe me nxitim një mostër gjaku dhe CRP tek fëmijët para se të kalojë kjo periudhë. Nëse gjendja e përgjithshme e fëmijës në periudhën ndërmjet temperaturës së ngritur të trupit është e mirë, d.m.th. fëmija është aktiv, i gëzuar, me një konsum të mirë të lëngjeve, në këtë gjendje pritet të ulet oreksi, preferohet që fëmija të mos shkoj tek pediatri i familjes pa mbushur 24-48 orë.

A ka një vlerë alarmi të temperaturës së ngritur?
Nuk ka vlerë kritike ose alarmante të temperaturës së ngritur, se kur fëmija duhet të çohet për vizitë tek mjeku. Temperaturat e larta mbi 39 gradë Celsius nuk nënkuptojnë gjithmonë një sëmundje të rëndë, ato zakonisht ndodhin në rrjedhën e sëmundjeve virale vetëkufizuese dhe nuk janë arsye për një vizitë urgjente te mjeku nëse gjendja e përgjithshme e fëmijës është e mirë.

Vlerat e temperaturës mbi 40 gradë Celsius mund të jenë përgjigje ndaj një infeksioni më të rëndë dhe një sëmundjeje më të rëndë tek fëmija dhe nuk duhet të kalojë shumë kohë për ta çuar fëmijën te mjeku në këto kushte.

Nga ana tjetër, konvulsione febrile, sidomos tek bebet, mund të ndodhin edhe në temperaturën 37.5 gradë Celsius dhe në ato raste kur fëmija ka zhvilluar qasje konvulsive, duhet marrë menjëherë për ekzaminim. Vlerësimi i i prindit është gjithmonë më i rëndësishmi në vendimin se kur fëmija duhet të cohet tek mjeku, sepse ai e njeh më së miri fëmijën e tij.

Në cilat situata duhet të dërgohet menjëherë te mjeku një fëmijë me temperaturë të lartë trupore?
Tek fëmijët me shëndet të mirë pa sëmundje kongjenitale dhe/ose kronike
- në një gjendje të ndryshimeve të vetëdijes apo uljes së vetësijes
- kur fëmija është dukshëm i dobësuar me pamundësi për të lëvizur në mënyrë të pavarur
- dukshëm i përgjumur ose me nervozizëm të shtuar
- pamundësia e hidratimit të duhur, pra marrja e lëngjeve nga goja
- urinim i reduktuar ose i munguar
- gjatë zhvillimit të konvulsioneve febrile
- ankohet për dhimbje koke të vazhdueshme, ka qafë të ngurtësuar ose shqetësohet nga drita
- të vjella dhe diarre të vazhdueshme
- nuk përmirësohet në 48 orë
- gjendja e tij e përgjithshme përkeqësohet
Tek të porsalindurit dhe foshnjat alarmante janë edhe gjendja e
- refuzimit të ushqimit dhe refuzimit të gjiriti
- pelena të thata, d.m.th. urinim i reduktuar ose i munguar
- kur bebet qajnë pa lot

Të porsalindurit, foshnjat dhe fëmijët me mungesë imuniteti, me
anomali kongjenitale të sistemit kardiovaskular, sistemit urogjenital
apo çdo sistemi tjetër, fëmijët me sëmundje hemato-onkologjike, me
fibrozë cistike, me diabet dhe sëmundje të tjera kongjenitale dhe/ose
kronike duhet të çohen gjithmonë menjëherë për një ekzaminim kur
temperatura e trupit rritet dhe prindërit nuk duhet të presin!!!
Prindërit duhet të jenë veçanërisht të kujdesshëm me foshnjat nën 3 muajsh, sepse temperatura e tyre e ngritur e trupit çon në dehidrim të shpejtë dhe zakonisht është shenjë e një infeksioni më serioz.

Në të gjitha situatat e renditura më sipër, vizita te mjeku nuk duhet të vonohet dhe fëmija duhet çuar menjëherë në klinikën më të afërt për ekzaminim apo për vizitë tek mjeku!!!

Për lexim të hollësishëm të këtij teksti, shihni f.22-24 të botimit elektronik të revistës BETTY (Nëntor 2022).