Çdo vit 7 milionë njerëz në botë vdesin për shkak të ekspozimit ndaj tymit të duhanit. Maqedonia ka një vend shumë të lartë sipas numrit të duhanpirësve, madje 46.6% e burrave dhe 26.8% e grave janë duhanpirës aktivë. Tym i duhanit është shumë i dëmshëm për shëndetin e njerëzve. Cigareja përmban rreth 600 substanca. Kur këto substanca digjen, ato krijojnë më shumë se 7.000 kimikate. Shumë prej këtyre kimikateve janë helmuese dhe dëmtojnë seriozisht shëndetin tonë, nëse thithen.
Duhanpirja dëmton pothuajse çdo organ të trupit, shkakton një numër të madh sëmundjesh, çon në invaliditet dhe vdekje. Dëmton organet e frymëmarrjes dhe shkakton bronkit kronik, BPOK, emfizemë dhe kancer në mushkëri. Substancat toksike të thithura nga mushkëritë me qarkullimin e gjakut shpërndahen në të gjithë organizmin dhe më tej shkaktojnë dëme në të gjitha organet dhe sistemet. Ndodh dëmtim i enëve të gjakut, qarkullim periferik i çrregulluar, rritje e tensionit të gjakut dhe rrezik më i lartë nga infarkti dhe goditjet në tru. Rritet shfaqja e sëmundjeve malinje të organeve të tretjes, siç janë kanceri i ezofagut, stomakut dhe pankreasit. Duhanpirja shkakton ndryshime në strukturën e flokëve, thonjve dhe lëkurës dhe rrit rrezikun për infeksione kërpudhore dhe kancer të lëkurës. Ajo ndikon edhe në shëndetin riprodhues tek burrat dhe gratë, duke çuar në shumë çrregullime të ndryshme në këtë sferë, përfshirë infertilitetin ose pengesa në zhvillimin e fetusit tek gratë shtatzëna.
Duhanpirja është e rrezikshme edhe për njerëzit që nuk pinë duhan nëse qëndrojnë në ambiente ku pihet. Ekspozimi ndaj duhanpirjes pasive kontribuon në rreth 41.000 vdekje tek të rriturit jo-duhanpirës dhe 400 vdekje tek foshnjat çdo vit. Duhanpirja pasive shkakton të gjitha efektet e padëshiruara mbi shëndetin që i kanë edhe duhanpirësit. Fëmijët që janë të ekspozuar ndaj tymit pasiv janë në rrezik më të madh për sindromën e vdekjes së papritur të foshnjave, infeksione akute respiratore, sëmundje të veshit të mesëm, astmë më të rëndë, simptoma respiratore dhe zhvillim më të ngadalshëm të mushkërive.
Varësia nga duhani është sëmundje që kërkon qasje serioze ekipore në trajtimin e saj. Më parë mendohej se duhanpirja ishte vetëm një zakon i keq, por sot dihet se bëhet fjalë për një sëmundje kronike, varësi nga nikotina. Kjo varësi është shumë serioze, në të njëjtin nivel me varësitë nga droga, dhe nevojitet ndihmë profesionale për të hequr dorë nga duhani. Pasi të krijohet varësia, çdo përpjekje për të lënë duhanin çon në kriza, që shfaqen me të ashtuquajturat simptoma të abstinencës. Tek rreth 60% e përdoruesve të duhanit që heqin dorë shfaqet dhimbje koke, marramendje, përqendrim i dobët, që zakonisht zhduket brenda 2 javësh pas lënies së duhanit. Tek një në katër pacientë shfaqet zgjim gjatë natës ose probleme me gjumin, por këto simptoma kalojnë shpejt. Shumica, pesëdhjetë deri gjashtëdhjetë përqind, e individëve përjetojnë irritim, shqetësim dhe depresion, që zakonisht zgjasin më pak se 4 javë. Konstipacioni mund të shfaqet tek më pak se 20% e pacientëve, por mund të zgjasë më shumë se një muaj. Varësia nga nikotina është një gjendje kronike dhe e përsëritur. Këmbëngulja e varësisë nga nikotina do të thotë që shumë duhanpirës që përpiqen të ndalojnë do të bien përsëri në zakon. Relapsi më shpesh ndodh në javët e para të lënies së duhanit. Megjithatë, nuk është e pazakontë që dikush që ka qenë abstenues për vite të fillojë përsëri të pijë duhan.
Nga gjithçka e thënë më sipër, rezulton se për të ndihmuar duhanpirësin të shkëputet nga përdorimi i duhanit, i nevojitet ndihmë mjekësore nga punonjës shëndetësorë të trajnuar, të cilët do ta ndihmojnë të kapërcejë simptomat e abstinencës dhe të mos bëjë relaps.
Trajtimi i varësisë nga duhani përbëhet nga këshillim mjekësor dhe marrja e barnave. Më së shpeshti përdoret një metodë e kombinuar e këshillimit dhe e barnave, por gjithmonë duhet të jetë nën kontrollin e një mjeku specialist. Këshillimi mjekësor synon të nxisë dhe të mbajë motivimin e duhanpirësit, që të këmbëngulë në këtë proces të vështirë të lënies. Barnat që përdoren për heqjen dorë nga duhani ndahen në dy grupe. Ndonjëherë përdoret edhe kombinimi i këtyre barnave në trajtimin e varësisë nga duhani. Vendimi se cilin ilaç duhet t’i rekomandojmë pacientit tonë, në përgjithësi bazohet në efikasitetin e ilaçit, në atë që preferon pacienti, në përvojën e tij të mëparshme dhe në historinë klinike. Çmimi dhe disponueshmëria gjithashtu mund të jenë faktorë vendimtarë. Disa nga barnat mund të kenë efekte anësore ose kundërindikacione tek disa pacientë dhe për këtë arsye trajtimi i varësisë nga duhani duhet të jetë nën kontrollin e mjekut.
Me lënien adekuate dhe të qëndrueshme të duhanit përmirësohet shëndeti i duhanpirësve dhe i njerëzve përreth tyre. Ulet mundësia për zhvillimin e një numri të madh sëmundjesh të lidhura me duhanpirjen.
Shkruan
Prof. Dr. Deska Dimitrievska
Profesor i rregullt
Katedra e Mjekësisë së Brendshme
ISHP Klinika Universitare për Pulmologji dhe Alergologji
.svg){kind=icon}