Anemia nga mungesa e hekurit – shkaqet, simptomat, diagnoza, trajtimi dhe parandalimi

Shkruan: Dr. Emilija Stojkovska

Anemia është një gjendje që shfaqet kur gjaku ka një numër të reduktuar të qelizave të kuqe të gjakut (eritrociteve) ose një përqendrim të reduktuar të hemoglobinës.

Hemoglobina është përbërësi kryesor i rruazave të kuqe të gjakut, roli i të cilave është të transportojnë oksigjen në inde. Prandaj, nëse ka një numër të reduktuar të qelizave të kuqe të gjakut ose vlera të reduktuara të hemoglobinës, qelizat në trup nuk do të jenë në gjendje të marrin oksigjen të mjaftueshëm.

Ka lloje të ndryshme të anemisë, por një nga më të zakonshmet është anemia nga mungesa e hekurit. Siç sugjeron edhe vetë emri, anemia nga mungesa e hekurit ndodh për shkak të mungesës së hekurit në trup. Si pasojë e asaj mangësie, çrregullohet krijimi i hemoglobinës. Ka shkaqe të ndryshme të anemisë nga mungesa e hekurit. Më të zakonshmet janë:

Humbje gjaku – Me çdo humbje gjaku nga trupi, humbet edhe një sasi e caktuar hekuri. Një shembull i zakonshëm i kësaj është gjakderdhja e madhe menstruale tek gratë, si dhe fibroidet e mitrës. Ka gjithashtu humbje të ngadaltë, kronike të gjakut, më së shpeshti nga ulçera peptike e patrajtuar, hernia hiatale, polipi i zorrës së trashë, kanceri i zorrës së trashë, hemorroidet.

Marrja e disa terapive, të tilla si antikoagulantët ose ilaçet anti-inflamatore jo-steroide, rrisin rrezikun e gjakderdhjes gastrointestinale dhe humbjes së gjakut përmes jashtëqitjes.
Marrja e reduktuar e hekurit përmes dietës – Disa ushqime, si mishi, vezët, bimët e gjelbra, arrat, janë të pasura me hekur, kështu që marrja e reduktuar, për arsye të ndryshme si dietat apo dieta e modifikuar, çon në uljen e marrjes së hekurit në trup.

Përthithja e reduktuar e hekurit në traktin tretës – Disa kushte të tilla si sëmundja Celiakia, si dhe rezeksionet kirurgjikale dhe anashkalimet e një pjese të zorrëve të holla mund të çojnë në përthithje të reduktuar.

Shtatzënia - Anemia nga mungesa e hekurit tek gratë shtatzëna shfaqet më shpesh në rast të marrjes joadekuate të suplementeve të hekurit në ushqim. Rritja e nevojës për prodhimin e hemoglobinës së gruas dhe nënës çon në shterimin e rezervave të hekurit.
Në disa sëmundje parazitare të zorrëve – Në një rast të tillë, parazitët që zhvillohen në sistemin interstinal përdorin hekurin e marrë përmes dietës. Fillimisht, anemia nga mungesa e hekurit mund të jetë në një formë të lehtë dhe të mos shkaktojë shqetësime dhe simptoma. Por me uljen e përqendrimit të hekurit dhe përkeqësimin e anemisë, shfaqen simptoma më të theksuara. Simptomat më të zakonshme përfshijnë: lodhje, dobësi, plogështi, zbehje të lëkurës dhe mukozave, dhimbje koke, marramendje, dhimbje gjoksi, rrahje të shpejta të zemrës, mosmbushje me ajër, këmbë dhe duar të ftohta, thonjtë e brishtë, inflamacion të gjuhës, mungesë oreksi, etj.

Është e rëndësishme të theksohet se grupe të caktuara të popullsisë janë veçanërisht të prirur për të zhvilluar anemi nga mungesa e hekurit. Gratë janë në rrezik të shtuar për shkak të humbjes së gjakut gjatë ciklit menstrual. Fëmijët, veçanërisht foshnjat e lindura para kohe, ose fëmijët që nuk marrin mjaftueshëm hekur përmes qumështit të gjirit ose formulave janë gjithashtu në rrezik të shtuar të zhvillimit të anemisë me mungesë hekuri.
Këto përfshijnë vegjetarianët dhe veganët, për shkak të marrjes së reduktuar të ushqimeve të pasura me hekur. Personat me sëmundje të sistemit tretës, në këtë grup përthithja e hekurit është më e ngadaltë dhe për këtë arsye ata mezi marrin nevojat ditore të rekomanduara për hekur.

Diagnoza duhet të bëhet gjithmonë nga një mjek. Ekzistojnë disa kritere mbi të cilat diagnostikohet anemia me mungesë hekuri. Është e nevojshme të kryhen analiza laboratorike, në të cilat janë të rëndësishëm parametrat e mëposhtëm:

Madhësia e eritrociteve dhe ngjyra e tyre (në anemi me mungesë hekuri, eritrocitet janë më të vogla dhe me ngjyrë më të zbehtë), hemoglobina, hematokriti, niveli i hekurit në serum, ferritina (të gjitha vlerat janë të reduktuara). Përveç sa më sipër, ka edhe parametra të tjerë laboratorikë që janë të rëndësishëm në diagnostikimin e anemisë me mungesë hekuri.

Në rast dyshimi për një sëmundje tjetër që shkakton anemi nga mungesa e hekurit, mund të urdhërohen teste të tjera diagnostikuese, si gastroskopia për të përjashtuar gjakderdhjen nga trakti i sipërm tretës, pastaj kolonoskopia për të përjashtuar ndryshimet në mukozën e zorrës së trashë, si p.sh. si dhe përdorimi i ultrazërit sidomos kur dyshohet për një shkak gjinekologjik të anemisë me mungesë hekuri.

Sapo të përjashtohen disa sëmundje që çojnë në anemi me mungesë hekuri, është e nevojshme të fillohet trajtimi i saj. Në rast të ekzistencës së një sëmundje fillestare, zakonisht të natyrës gjinekologjike dhe gastrointestinale, është e nevojshme të trajtohet sëmundja themelore, për të korrigjuar dhe kuruar në mënyrë adekuate aneminë nga mungesa e hekurit.

Mjeku juaj mund të rekomandojë preparate me bazë hekuri, të cilat synojnë të reduktojnë mungesën dhe të mbushin depon e hekurit në organizëm. Në treg ka preparate të ndryshme, por duhet kushtuar vëmendje përqendrimit të hekurit në dozën e preparatit, për të arritur rezultate adekuate.

Prandaj, kur diagnostikohet anemia me mungesë hekuri, është e nevojshme të ndiqen rekomandimet dhe trajtimin e dhënë nga mjeku, sepse vetë-administrimi i preparateve nga pacientët mund të jetë joefektiv në mjekim ose i dëmshëm nëse merren doza më të mëdha hekuri sesa duhet.
Këshilla më e zakonshme është marrja e tabletave të përshkruara me stomakun bosh, vitamina C duhet të merret edhe me tableta sepse përmirëson përthithjen e hekurit, të mos konsumohen qumësht dhe produkte qumështi menjëherë pas tabletës, sepse kanë aftësi që të lidhni hekurin dhe në këtë mënyrë ta nxirni me jashtëqitje.

Marrja e preparateve të hekurit mund të çojë në zbrazje të vështirë të zorrëve si dhe jashtëqitje me ngjyrë të zezë.

Kohëzgjatja e trajtimit duhet të përcaktohet nga një mjek.

Në përgjithësi, terapia duhet të merret në një periudhë më të gjatë kohore, në mënyrë që të plotësohen rezervat e hekurit në trup.

Duhet ndjekur këshilla e mjekut, për kontrolle laboratorike në kohë dhe të rregullta, për të monitoruar efektin e trajtimit.

Anemia me mungesë hekuri mund të shmanget lehtësisht nëse konsumoni mjaftueshëm ushqime të pasura me hekur si mëlçia e derrit, veshkat e viçit, mishi i kuq, peshku, mielli, arrat, fasulet dhe e verdha e vezës.

Ushqim i pasur me hekur është edhe spinaqi, thjerrëzat, luleshtrydhet, kivi, lulelakra, brokoli, patatet, domatet.

Kur konsumoni ushqime të pasura me hekur, shmangni çajin, kafenë, qumështin dhe sojën, sepse ato parandalojnë përthithjen e hekurit. Kalciumi gjithashtu pengon përthithjen.

Prandaj, nëse merrni minerale shtesë jashtë dietës suaj, shmangni kombinimin hekur-kalcium.

Sa herë që konsumoni ushqime të pasura me hekur, për të përmirësuar përthithjen, konsumoni edhe ushqime të pasura me vitaminë C, si lëngje nga agrumet (portokalli, grejpfrut), fruta (luleshtrydhe, kajsi, kivi) ose perime (brokoli, domate).

Për lexim të hollësishëm të këtij teksti, shihni f.04-06 të botimit elektronik të revistës BETTY (Shkurt 2022).