Lëkura e prirur ndaj akneve prek njerëzit e të gjitha moshave, e jo vetëm adoleshentët. Tek forma më e zakonshme e akneve, acne vulgaris (aknet gjatë pubertetit), gjëndrat dhjamore në lëkurë prodhojnë sasi të shtuar të sebumit, gjë që çon në bllokimin e folikulave me qeliza të vdekura të lëkurës dhe baktere, gjë që nga ana e saj mund të çojë në akne, inflamacion, skuqje dhe ndryshime të tjera karakteristike për këtë gjendje. Ky tip lëkure është i njohur si “i prirur ndaj akneve”, “i ndjeshëm ndaj papërsosmërive” ose “shumë i yndyrshëm”.
Këto lloj problemesh të lëkurës janë më të zakonshmet dhe afërsisht 70 deri në 80% e të rinjve në mbarë botën vuajnë prej tyre. Megjithatë, në një masë të caktuar preken edhe të rriturit, veçanërisht gratë në fazën e mëvonshme të jetës, për shkak të ndryshimeve hormonale. Tek njerëzit me lëkurë të prirur ndaj akneve, prodhimi i tepërt i sebumit krijon një mjedis ideal në të cilin mund të shumohen bakteret e padëmshme të akneve (Propionibacterium acnes). Bakteret që zakonisht jetojnë në lëkurë pa shkaktuar probleme grumbullohen dhe më pas kolonizojnë folikulat e bllokuara, duke formuar papula ose pustula. Mikro-inflamacioni është një shkak më i vogël i formimit të akneve dhe shkaktohet nga faktorë të jashtëm ose të brendshëm stresues. Ky është shkaku më i zakonshëm i shfaqjes së akneve.
Faktorët kryesorë për shfaqjen e akneve:
Gjëndra dhjamore aktive. Gjëndrat dhjamore krijojnë sebum ose vaj, të nevojshëm për lubrifikimin e sipërfaqes së lëkurës. Ata që janë të prirur ndaj akneve kanë gjëndra dhjamore që prodhojnë më shumë sebum sesa është e nevojshme. Në thelb, kjo lëkurë e yndyrshme është një mjedis i shkëlqyer për zhvillimin e baktereve që janë përgjegjëse për shfaqjen e akneve inflamatore.
Deskvaim (zverdhje/zhveshje) e shtresës sipërfaqësore në kanalet e gjëndrave dhjamore, që çon në bllokimin e gjëndrës dhjamore dhe pamundësinë e daljeve të vajit në sipërfaqen e lëkurës. Teprica e yndyrës së lëkurës duhet të ekskretohet përmes poreve, por ndonjëherë poret bllokohen nga folikulat e flokëve, papastërtitë dhe qelizat e vdekura. Këto papastërti në kombinim me tepricën e sebumit mund të bllokojnë më tej poret dhe kështu të shkaktojnë shfaqjen e akneve.
Hormonet. Hormonet androgjene stimulojnë gjëndrat dhjamore të sekretojnë yndyrë më intensivisht. Djemtë dhe vajzat në pubertet që kalojnë përmes ndryshimeve të mëdha hormonale janë veçanërisht të prirur për shfaqjen e akneve.
Ushqimi. Ushqimi që përmban shumë ëmbëlsira, ushqime të skuqura ose të përpunuara mund ta përkeqësojë problemin me aknet.
Stresi. Stresi e stimulon trupin të prodhojë disa hormone dhe të rrisë nivelin e toksinave në trup, gjë që mund të shkaktojë shfaqjen e akneve.
Barnat. Disa barna që përmbajnë përbërës si bromidi, litiumi, kortikosteroidet etj., është vërtetuar se shkaktojnë akne. Këto barna nuk duhet të përdoren njëkohësisht me barna kundër akneve.
Rrobat. Kapelat e ngushta, helmetat mbrojtëse, rripat e rëndë të çantave ose bluzat e ngushta rreth qafës, e ekspozojnë lëkurën ndaj presionit dhe shkaktojnë fërkim. Edhe rrobat e bëra nga materiale që nuk e lejojnë lëkurën të marrë frymë, mund të shkaktojnë shfaqjen e akneve.
Kujdesi i keq për lëkurën. Fërkimi, gërvishtja, shtrydhja ose çdo pastrim tjetër i keq i lëkurës vetëm do ta përkeqësojë problemin me aknet.
Faktorët e mjedisit. Ajri i ndotur, lagështia dhe dielli mund të ndikojnë negativisht në lëkurë dhe të shkaktojnë problem me akne.
Gjenet. Aknet mund të jenë të trashëguara.
Sa e rëndësishme është vlera e pH për lëkurën tonë
Për të rriturit, vlera normale e pH të lëkurës është rreth 5.5, që është vetëm pak acide. Kjo aciditet ndihmon në ruajtjen e balancës së vajrave natyralë të lëkurës dhe e mbron nga bakteret e dëmshme.
Lëkura e fytyrës dhe e duarve zakonisht është më alkaline në krahasim me lëkurën e pjesëve të trupit që nuk janë aq shpesh të ekspozuara, si për shembull në sqetulla, ijë etj.
Si duket lëkura tepër acide ose tepër bazike – nëse pH juaj bëhet shumë i lartë ose shumë i ulët, kjo prish mikro-mjedisin natyral të lëkurës. Bakteret tuaja normale dhe të shëndetshme nuk rriten siç duhet dhe barriera e lëkurës nuk funksionon aq mirë.
Kur pH i lëkurës suaj bëhet shumë acid ose shumë bazik, kjo mund të çojë në probleme me lëkurën, si tharje dhe zhveshje.
Shumë ose pak acid mund të largojë vajrat natyralë nga lëkura juaj dhe ta thajë atë – akne: prishja e balancës së vajrave natyralë të lëkurës suaj stimulon rritjen e baktereve, gjë që mund të çojë në shfaqjen e akneve.
Terapia dhe trajtimi i akneve
Trajtimi i akneve është një proces specifik, afatgjatë dhe shumë individual. Ajo që është veçanërisht e rëndësishme është që ekzaminimi i parë të bëhet nga dermatologu, i cili do të vendosë diagnozën e saktë dhe do të fillojë terapinë e përshtatshme.
Ekzistojnë disa faza të rëndësishme të veprimit që duhet të merren parasysh gjatë trajtimit të akneve:
Reduktimi i prodhimit të sebumit (veprim komedolitik)
Heqja e qelizave të vdekura keratinike sipërfaqësore (veprim keratolitik)
Shkatërrimi i baktereve të pranishme në kanalin e gjëndrës dhjamore (veprim baktericid)
Në trajtimin e akneve fillohet me terapinë topike (lokale) të rekomanduar, e cila përfshin produkte dermatologjike mjekësore për lëkurë problematike të prirur ndaj akneve; efektin më të mirë e japin preparatet që kanë pH 5.5. Këto janë locione, kremra, shkumë (me Montaline C40) ose xhele që në përbërje më së shpeshti përmbajnë benzoil peroksid, kompleks vitaminash, pantenol, acid laktik, retinoide, acide AHA, antibiotikë etj. Terapia e rekomanduar nga dermatologu duhet të zbatohet rregullisht dhe me disiplinë. Zakonisht rezultatet fillestare mund të shihen vetëm pas 12 javësh.
Nëse bëhet fjalë për forma më të rënda të akneve, përveç terapisë topike (lokale), rekomandohet edhe terapi me antibiotikë me bazë tetraciklinë, eritromicinë ose grupi më i ri i antibiotikëve makrolidikë, të cilët japin rezultate të shkëlqyera në trajtimin e akneve. Ndonjëherë, në konsultim me gjinekologun, mund të përfshihet edhe terapia hormonale. Tek format më të rënda të akneve (nodulo-cistike), përdoret terapi me retinoide orale.
Për të arritur rezultate më të mira, dhe sigurisht në varësi të gjendjes dhe llojit të akneve, rekomandohet që terapia të kombinohet edhe me trajtime për pastrim të fytyrës, domethënë me komedono-ekstraksion për të liruar kanalin e gjëndrës dhjamore. Më tej, rekomandohen edhe trajtime me mikrodermoabrazion (peeling mekanik), terapi me dritë, si dhe peeling kimik (me substanca kimike), me qëllim që të parandalohet krijimi i mëtejshëm i akneve dhe të mos shfaqen plagë (shenja), të cilat më pas do të kenë nevojë për trajtim shtesë. Në trajtimin e akneve, zakonisht rezultatet më të mira i jep terapia e kombinuar, të cilën dermatologu e përcakton individualisht për çdo pacient.
Trajtimi konvencional i akneve zgjat nga 3 deri në 6 muaj. Preparatet që në përbërjen e tyre kanë: Montaline C40, acid laktik, kompleks vitaminash, pantenol – më e rëndësishmja është që preparatet të kenë vlerë pH 5.5.
Mungesa e rezultateve të shpejta i dekurajon pacientët, veçanërisht adoleshentët, të cilët heqin dorë shumë herët nga terapia, kalojnë në një preparat të ri, përdorin njëkohësisht disa preparate, madje më shpesh se sa është përshkruar, gjë që vetëm e përkeqëson situatën.
Shkruan
spec. dermatologe Dr. Martina Gjorgjievska-Kamçeva
.svg){kind=icon}