ÇFARË ËSHTË KORTIZOLI – HORMONI I STRESIT

Kortizoli është një nga hormonet më të rëndësishme në trupin e njeriut, shpesh i quajtur „hormoni i stresit“. Ai është kyç për mbijetesën, adaptimin dhe balancën e organizmit. Prodhohet nga gjëndrat mbiveshkore (gjëndrat adrenale) dhe ka rol multifunksional – nga rregullimi i metabolizmit, deri te menaxhimi i imunitetit dhe përgjigja e trupit ndaj stresit.

KUR LËSHOHET KORTIZOLI
Niveli më i lartë është herët në mëngjes (rreth orës 7-9) – e zgjon trupin dhe i jep energji.
Niveli bie gjatë ditës, ndërsa në mbrëmje është më i ulët – për t’i mundësuar trupit të pushojë.
Megjithatë, në situata stresuese (fizike ose psikologjike), niveli i kortizolit rritet menjëherë për të ndihmuar trupin të përballet me sfidën.

ROLI I KORTIZOLIT NË TRUP
Kortizoli ka shumë efekte, ndër të cilat:
Rrit sheqerin në gjak – siguron energji në situata urgjente
Mbështet metabolizmin – ndihmon në shpërbërjen e yndyrnave, proteinave dhe karbohidrateve
Veprim anti-inflamator – rregullon proceset inflamatore dhe përgjigjen imunitare
Kontrolli i tensionit të gjakut
Mbështetje për funksionin e zemrës dhe trurit

KUR KORTIZOLI BËHET PROBLEM
Edhe pse është i domosdoshëm, rritja kronike e kortizolit (për shkak të stresit të zgjatur, pagjumësisë, ankthit ose sëmundjeve) mund të shkaktojë:

Tension i lartë i gjakut
Obezitet (veçanërisht në pjesën e barkut)
Sheqer i lartë dhe rezistencë ndaj insulinës
Dobësim të imunitetit
Ulje të përqendrimit dhe kujtesës
Pagjumësi dhe shqetësim
Çrregullime të ciklit menstrual tek gratë

Te disa sëmundje, si sindroma e Cushing-ut, shfaqet nivel kronikisht i lartë i kortizolit. Përkundrazi, te sëmundja e Addison-it trupi nuk prodhon mjaftueshëm kortizol, gjë që çon në dobësi, hipotension dhe rrezik për jetën.

SI TË KONTROLLOHET KORTIZOLI NË MËNYRË NATYRALE

Gjumë i rregullt (7-8 orë) – kortizoli bie kur flemë
Aktivitet fizik – ushtrime të moderuara e rregullojnë
Teknika relaksimi – meditim, joga, frymëmarrje e thellë
Ushqim i shëndetshëm – marrje e balancuar e proteinave, magnezit, omega-3
Mbështetje sociale dhe ritëm i mirë jetese – ulin stresin kronik

PËRFUNDIM

Kortizoli nuk është "armik" – ai është një nga hormonet kryesore për funksionimin normal të trupit. Por, si me gjithçka në trup, balanca është thelbësore.
Ruajtja e një stili të shëndetshëm jetese dhe përballja me stresin janë mënyrat më të mira për të mbajtur nivelin normal të kortizolit dhe për të parandaluar shumë çrregullime kronike.
Nëse niveli i kortizolit është i ulët ose i lartë, kjo mund të tregojë për gjendje të ndryshme në trup.

Çfarë do të thotë kortizol i ulët?

Kur është i ulët, trupi ka vështirësi të përballet me stresin, gjë që mund të shkaktojë:

Lodhim kronik
Niveli i ulët i sheqerit në gjak
Tension i ulët i gjakut
Marramendje, sidomos kur ngriheni
Humbje oreksi dhe humbje peshe
Gjendje depresive

Mund të tregojë për:
Sëmundjen e Addison-it (pamjaftueshmëri e funksionit të gjëndrave mbiveshkore)
Disfunksion të hipofizës (problem me hormonet që stimulojnë prodhimin e kortizolit)

Kur është i lartë, zakonisht për shkak të stresit ose ndonjë problemi mjekësor:

Sheqer i lartë në gjak / rezistencë ndaj insulinës
Rritje e depozitimit të yndyrnave, sidomos në bark
Çrregullime të gjumit
Përqendrim i dobët, ankth, irritueshmëri
Imunitet i dobësuar
Menstruacione të parregullta te gratë

Mund të tregojë për:

Stres kronik
Sindroma e Cushing-ut (çrregullim me prodhim të tepruar të kortizolit)
Tumor i gjëndrave mbiveshkore ose i hipofizës (raste më të rralla)

Shkruan
Dr. Tanja Velichkovska