HEQJA DORË NGA DUHANI – ÇFARË MUND DHE DUHET TË BËJMË

Pirja e duhanit dhe abuzimi me duhanin dhe produktet e tij janë një nga kërcënimet më të mëdha për shëndetin publik në nivel global. Abuzimi me duhanin rezulton me më shumë se 8 milionë vdekje çdo vit në mbarë botën, duke ndikuar negativisht në shëndetin dhe produktivitetin e njerëzve.
Në nivel global, përhapja e duhanpirjes është në rënie të lehtë (nga 22,7% në vitin 2007 në 17% në vitin 2021). Në Maqedoni, shkalla e duhanpirjes është ndër më të lartat në rajon – pothuajse gjysma e popullsisë (48,6%) janë duhanpirës, gjë që e vendos vendin tonë ndër ato me përqindjen më të lartë të duhanpirjes në botë.
Konsumi i produkteve të duhanit, përfshirë cigaret tradicionale dhe pajisjet e reja elektronike, çliron nikotinë që shkakton varësi të fortë dhe një sërë substancash të tjera të dëmshme, përfshirë më shumë se 70 karcinogjenë të njohur. Disa nga kanceret më të lidhur me pirjen e duhanit janë ai i mushkërive, ezofagut, zorrëve, prostatës, pankreasit dhe fshikëzës urinare. Sëmundjet kronike që lidhen drejtpërdrejt me pirjen e duhanit janë sëmundjet kardiovaskulare, sëmundjet kronike obstruktive të mushkërive (COPD) dhe sëmundjet malinje.
Pirja e duhanit ndikon edhe tek shtatzënia, fertiliteti dhe zhvillimi i fetusit, duke shkaktuar shtatzëni me rrezik të lartë, peshë të ulët të foshnjave dhe lindje të parakohshme.
Pasojat e duhanpirjes janë të shumta jo vetëm për shëndetin direkt, por edhe në aspektin socio-ekonomik. Përfitimet nga ndërprerja e duhanit janë të menjëhershme dhe të shumëfishta: përmirësojnë statusin shëndetësor dhe cilësinë e jetës, reduktojnë rrezikun e vdekjes së parakohshme dhe zgjasin jetëgjatësinë. Braktisja e duhanit ul rrezikun nga sëmundjet kardiovaskulare, sëmundjet kronike të frymëmarrjes dhe kanceret.
Varësia që shkakton konsumimi i nikotinës e bën shumë të vështirë ndalimin e pirjes së duhanit, prandaj është e nevojshme të zhvillohen dhe organizohen programe të mirëstrukturuara për heqjen dorë nga duhani, të cilat ndihmojnë individët gjatë procesit të ndërprerjes së konsumimit të duhanit dhe produkteve të tij.
Programet për heqjen dorë nga duhani përfshijnë këshillim farmakologjik, ndërhyrje mjekësore dhe mbështetje sociale nga komuniteti. Ndërhyrjet mjekësore përfshijnë vlerësimin e shkallës së varësisë nga nikotina, vlerësimin e faktorëve psikologjikë individualë të duhanpirësit, përcaktimin e datës së ndërprerjes së duhanit dhe planifikimin e mbështetjes gjatë gjithë procesit.
Terapia zëvendësuese me nikotinë luan rol qendror gjatë procesit të ndalimit të pirjes së duhanit dhe përdoret nën mbikëqyrjen e personelit shëndetësor të trajnuar profesionalisht, i cili përbën pikën qendrore në menaxhimin e varësisë nga duhani dhe simptomave të ndërprerjes.
Lufta kundër pirjes së duhanit është mënyra më e mirë për të mbrojtur duhanpirësit, anëtarët e familjeve të tyre, kolegët, miqtë dhe shoqërinë nga rreziqet shëndetësore që lidhen me pirjen e duhanit.

 

Shkruan
Doc. Dr. Marija Zdraveska
Spitali Klinik për Pulmologji dhe Alergologji, Shkup