Osteoporoza – Çfarë është, si diagnostikohet dhe trajtohet

Shkruan: Prof. Dr. Gjorgji Zafirovski - Specialist i kirurgjisë ortopedike dhe traumatologjisë

Osteoporoza është një sëmundje e kockave që rezulton në kocka të dobëta dhe të brishta deri në atë pikë sa një rënie e thjeshtë ose stres i lehtë si përkulja, ulja, kollitja, teshtitja ose përdredhja mund të çojë në një kockë të thyer.

Frakturat për shkak të osteoporozës ndodhin në ije, rruaza dhe kyç, por çdo kockë mund të thyhet. Gratë e races së bardhë dhe aziatike, veçanërisht gratë e moshuara në menopauzë janë në rrezik më të madh.

Përkufizimi i osteoporozës sipas OBSH-së thotë: një rënie në densitetin e masës kockore për njësi vëllimi me - 2.5 për qind.

Devijimet nën kockën normale të shëndetshme në moshën 30 vjeçare që rezulton në prishje të arkitekturës së kockave dhe ndjeshmëri ndaj frakturave.
Kocka është një ind i gjallë - një organ i gjallë që vazhdimisht ndryshon, ndërtohet dhe shpërbëhet. Osteoporoza ndodh kur formimi i kockave të reja zvogëlohet dhe prishja e kockave të vjetra rritet.

Rëndësia: Osteoporoza është një problem i madh shëndetësor global në mbarë botën. Miliona njerëz vuajnë nga osteoporoza. Supozohet se në të ardhmen do të ketë një numër dukshëm më të lartë të njerëzve me osteoporozë, sepse popullsia e moshuar po rritet për shkak të zgjatjes së jetëgjatësisë dhe ushqimi dhe mënyra e jetesës po favorizojnë gjithnjë e më shumë zhvillimin e osteoporozës.

Pacientët me një formë të rëndë të osteoporozës dhe komplikimet e saj janë të palëvizshëm me dhimbje të padurueshme. Në osteoporozë nuk ka simptoma tipike në fazat e hershme të sëmundjes, për këtë arsye quhet epidemi e heshtur.

Pasi kockat të jenë dobësuar, mund të ketë simptoma dhe shenja që përfshijnë dhimbje në qafë, në pjesën e poshtme të shpinës ose në qafë të shkaktuar nga fraktura ose kolapsi i trupave vertebralë.

Këto dhimbje ndonjëherë janë dramatike dhe të vështira për t'u lehtësuar me ndonjë qetësues. Një shenjë e dytë është humbja dhe zvogëlimi i lartësisë së trupit. Shenja e tretë është një pamje e shqetësuar e pacientit - një ndryshim në qëndrim.
Shenja e katërt është thyerja e kockave, e cila ndodh edhe nga një traum minimale.

Shkaqet e osteoporozës – kockat vazhdimisht rinovohen. Kocka e re formohet dhe kocka e vjetër shpërbëhet. Kur jemi të rinj, kocka e re krijohet më shpejt se e vjetra, e cila prishet. Eshtrat e vjetra dhe kockore rritet dhe arrin kulmin midis moshës 20 dhe 35 vjeç.

Ndërsa njerëzit plaken, masa kockore humbet më shpejt sesa krijohet. Kur dhe sa zhvillohet osteoporoza varet pjesërisht nga sasia e masës kockore që kemi bërë në rininë tonë. Një masë më e lartë kulmore e kockave do të thotë se kemi më shumë kocka në bankë dhe më pak shanse për të zhvilluar osteoporozë.
Nëse jeni i bardhë ose aziatik, keni një shans më të lartë për osteoporozë.

Historia familjare – nëse prindërit kanë pasur osteoporozë ose keni një binjak me osteoporozë dhe fëmijët e tjerë kanë shanse për osteoporozë.

Pesha trupore – personat me peshë trupore më të vogël se 60 kg dhe me një trup të hollë kanë një rrezik të lartë për osteoporozë.

Niveli i hormoneve – osteoporoza shfaqet te njerëzit që kanë shumë pak ose shumë hormone të caktuara. Ka hormone korikosteroide, DM. Hormonet tiroide dhe paratiroide si dhe estrogjenet dhe testosteroni.

Faktorët e rrezikut – shumë faktorë mund të rrisin rrezikun e osteoporozës, duke përfshirë moshën, racën, mënyrën e jetesës, sëmundjet dhe mjekimet.

Faktorët e rrezikut jashtë kontrollit tonë - gjinia: gratë vuajnë nga osteoporoza shumë më shpesh se burrat, 4-5 herë më shpesh, dhe mosha - sa më të vjetër të jemi, aq më i madh është rreziku i osteoporozës.

Faktorët dietik - marrja e ulët e kalciumit, sëmundjet dhe GIT, GIT - KIRURGJIA, marrja e pakët e vitaminës D, përdorimi i barnave, steroideve etj. barna - përdorimi afatgjatë i barnave kortikosteroide për më shumë se 3 muaj, sepse prishin procesin e rigjenerimit të kockave, ilaçe për epilepsinë, refluksin gastrik, kimioterapinë për kancerin, artritin reumatoid, DM, pacientët që kanë transplane, stil i e jetës – jeta sedentare, rritjen e përdorimit të alkoolit dhe pirjes së duhanit, kafesë.

KOMPLIKIMET:
Thyerjet e shtyllës kurrizore dhe të ijeve janë ndërlikimet më serioze të osteoporozës. Bëhet fjalë për të moshuar nga shumë sëmundje të tjera, insuficiencë kardiake, anemi, inflamacion të mushkërive, DM, HTA.

Fraktura përfaqëson një rrezik të madh për jetën pasi 20% e pacientëve vdesin brenda vitit kur ndodh fraktura. Bëhet fjalë për dhimbje të forta të padurueshme. Të tillë pacientë shpesh kanë kundërindikacione për operacione, fatmirësisht në institucionin tonë për shkak të natyrës së spitalit i operojmë me shumë sukses. Një numër i madh i këtyre pacientëve mbeten invalidë.
TESTET DHE DIAGNOZA E OSTEOPOROZËS:
Dendësia e kockave mund të matet me një makinë që përdor rreze X të nivelit të ulët për të përcaktuar densitetin e kockave.

Gjatë këtij testi pa dhimbje që zgjat 5 deri në 10 minuta, pacienti shtrihet në një tavolinë, dhe skaneri kalon mbi trup dhe mat rajonet e pjesës së poshtme të shpinës, ijeve dhe kyçit të dorës. Ky tekst quhet DEKS - densitometri.

Standardi i artë për zbulimin e osteoporozës është densitometria. Ky test njihet dhe rekomandohet nga Organizata Botërore e Shëndetësisë.
Densitometria vlerëson sasinë e lëndës minerale për centimetër katror të indit kockor dhe në këtë mënyrë vlerëson qëndrueshmërinë e skeletit, pra forcën e tij.
Kjo metodë është unike për saktësinë e saj, e cila përveç diagnostikimit mundëson edhe monitorimin e saktë të rezultateve të trajtimit. Informacioni nga densitometria është i vetmi parametër i saktë në menaxhimin e osteoporozës.

TRAJTIMI:
Rekomandimet e trajtimit bazohen në rrezikun e llogaritur të frakturës së kockës gjatë 10 viteve të ardhshme.

Nëse rreziku nuk është i lartë, barnat nuk do të përfshihen, por fokusohemi te stili i jetesës. Bizofofanet që përshkruhen më shpesh janë: alendonatfosamaks, risedronate aktonel, ibandronatebonviva dhe acidi zolendronik. k.reklast.

Terapia hormonale: ralohifeni – SERM dhe testosteroni, barna të tjera për osteoporozën, denosumab (Prolia), terapeptid fortea, ST radioaktive, qeliza staminale dhe palca e eshtrave të fetusit.
Mënyra e jetesës dhe parandalimi – mos pini duhan, mos pini alkool, parandaloni rëniet, përdorni ujë të shëndetshëm, ushqim të shëndetshëm dhe ajër të pastër.

Marrja e kalciumit 1000-1200 mg - qumësht dhe produkte qumështi të skremuar, perime, peshk, salmon, sardele, sojë, fasule, qepë, hudhrat, lakra, lulelakra, karrota, fruta, lëng portokalli, marrjen e vitaminës D, vezëve, mëlçisë , peshkut – 600-800 IU dhe deri në 4000 IU është një dozë e sigurt. Ushtrime në rini, por edhe gjatë gjithë jetës, ecje, vrapim, vrap, kërcim, ski, joga, pilates, fitnes.

REKOMANDIME NGA OBSH-JA:
• Deksa është standardi i arit për matjen e GKM-së;
• BMD – depistimi duhet të fillojë në moshën 65 vjeçare për të gjitha gratë;
• Nëse ka faktorë rreziku pas moshës 50 vjeçare, nëse ka një frakturë më herët;
• FRAK çdo vit, deksa skan çdo dy vjet;
• Monitorimi i suksesit të trajtimit apo mjekimit

Lajmi i mirë është se osteoporoza është e parandalueshme dhe e trajtueshme. Është mirë që të mos merrni frakturën e parë sepse pas saj zakonisht ndodhin fraktura të tjera.

Asnjëherë nuk është vonë për të filluar parandalimin dhe trajtimin e osteoporozës. Parandalimi përfshin disa aspekte: të ushqyerit, stërvitjen, stilin e jetës dhe ekzaminimin e hershëm.

Për lexim të hollësishëm të këtij teksti, shihni f.04-06 të botimit elektronik të revistës BETTY (Dhjetor 2022).