Regjistri maqedonas i donatorëve të palcës kurrizore (MKDRKS)

Shkruan: Dr. Meri Kirijas

Historia e regjistrave të donatorëve të palcës së eshtrave fillon në Britaninë e Madhe në vitin 1971 me lindjen e Entoni Nolan. Menjëherë pas lindjes ai u diagnostikua me një çrregullim të rrallë të gjakut, sindromën Wiskott-Aldrich. E vetmja kurë e njohur ishte transplantimi i qelizave staminale nga një donator me një lloj indi të përputhshëm.

Gjetja e një donatori të tillë nuk ishte një detyrë e lehtë. Nëna e Antonit, Shirli Nolan, e ka përqendruar energjinë e saj në krijimin e një sistemi për mbledhjen dhe ruajtjen e informacionit të llojit të indeve në një formë që do ta bëjë të lehtë gjetjen e një dhuruesi të përshtatshëm për pacientët që kanë nevojë për një transplant. Kështu ajo krijoi regjistrin e parë të dhurimeve “Anthoni Nolan”.

Regjistrat e donatorëve janë organizata, funksioni kryesor i të cilave është rekrutimi, dhurimi, grumbullimi, testimi dhe shpërndarja e qelizave që përdoren për terapi. Ato përfaqësojnë një urë lidhëse midis dhurimit dhe transplantimit.

Nga njëra anë, ata rekrutojnë donatorë dhe ofrojnë produkte qelizore nga donatorët e tyre në qendrat kombëtare dhe ndërkombëtare të transplantit, dhe nga ana tjetër, në bashkëpunim të ngushtë me qendrat lokale të transplantit, ndihmojnë në kërkimin e një dhuruesi të përshtatshëm për pacientët e tyre.

Transplantimi i palcës kurrizore ose qelizave staminale hematopoietike është një procedurë me të cilën transferohen qelizat staminale multipotente, zakonisht nga palca kurrizore, gjaku periferik ose gjaku nga kordoni i kërthizës, nga një dhurues te një marrës me qëllim që të rivendosin funksionet në trup.

Është një nga ndërhyrjet më komplekse në mjekësi, gjatë së cilës zëvendësohen jo vetëm qelizat hematopoietike, por edhe sistemi imunitar me atë të dhuruesit.

Transplantimi i
qelizave staminale
hematopoietike është terapia e zgjedhur në trajtimin e sëmundjeve
të shumta si anemia aplastike, talasemia, imunodefiçenca, lloje të ndryshme të leucemisë e të tjera.

Pas vendosjes së një indikacioni për transplantim të qelizave staminale, përcaktohet lloji i indeve të pacientit dhe familjes së tij të ngushtë.

Lloji i indit përfaqësohet nga molekula të quajtura molekula HLA (antigjene leukocitare njerëzore) të cilat gjenden në sipërfaqen e të gjitha qelizave dhe të cilat veprojnë si shfaqje e antigjeneve të huaj.

Ka qindra molekula të ndryshme HLA, por për shkak të mënyrës se si trashëgohen gjenet HLA, rreth 25% e pacientëve kanë një vëlla ose motër identike në familje. Pacientët e mbetur (rreth 70%) nuk kanë një donator të lidhur me HLA identik, kështu që hapi tjetër është të kërkoni një donator të palidhur identik HLA.

Për këtë qëllim, në vitin 2010, në kuadër të Institutit për Imunobiologji dhe Gjenetikë Humane në Fakultetin e Mjekësisë në Shkup, është themeluar Regjistri i donatorëve të palcës kurrizore në Maqedoni (MKDRKS).

Përmes aktiviteteve tona të shumta, fushatave, aksioneve donatore, ligjëratave, paraqitjeve televizive, ne përpiqemi t'i njoftojmë qytetarët me aktivitetet e Regjistrave të Donacioneve dhe të punojmë në rritjen e vazhdueshme të numrit të donatorëve vullnetarë në bazën tonë. Dhurues vullnetar mund të jetë çdo person i moshës 18 deri në 50 vjeç, me shëndet të mirë të përgjithshëm, i cili është i gatshëm të ndihmojë.

Në momentin e regjistrimit, plotësohet një pëlqim i informuar me të dhënat bazë për dhuruesin dhe merret mostra e gjakut venoz.

Prej tij bëhet analiza gjenetike, tipizimi HLA dhe futet në bazën e të dhënave të Regjistrit. Dhuruesi vullnetar mbetet i disponueshëm për kërkim deri në moshën 60 vjeçare. Ju mund të thirreni për shkak të një përputhje të mundshme pas disa javësh nga regjistrimi. Ose, mund të duhen vite. Ka mundësi që të mos t’ju thërrasin kurrë, por ka edhe mundësi që nëse të thërrasin, të jesh i vetmi që mund t'i shpëtosh jetën pacientit.

Procesi i dhurimit fillon me një ekzaminim mjekësor dhe analiza për të konfirmuar se ju jeni zgjidhja më e mirë.

Në shumicën e rasteve, qelizat staminale merren nga gjaku periferik me ndihmën e aferezës, e cila zgjat disa orë dhe është e sigurt për dhuruesin, i cili mund të rifillojë menjëherë aktivitetet e tij të përditshme.
Qelizat staminale të mbledhura transportohen në qendrën përkatëse të transplantit, ku i transplantohen pacientit në një procedurë të ngjashme me transfuzionin e gjakut dhe kështu pacientit i jepet një shans për një jetë të dytë.

MKDRKS është pjesë e Shoqatës Botërore të Donatorëve të Palcës (WMDA), një shoqatë që bashkon Regjistrat e Donatorëve nga e gjithë bota, me një mision të përbashkët, që është gjetja e një donatori të përshtatshëm të qelizave staminale për çdo pacient.

Edhe pse kjo familje dhuruesish vullnetarë numëron mbi 41 milionë dhurues vullnetarë në mbarë botën, ka ende një numër të caktuar pacientësh për të cilët nuk mund të gjendet një dhurues i përshtatshëm. Prandaj, është e nevojshme që vazhdimisht të rritet ky numër. Me këtë veprim të thjeshtë dhe vetëmohues mund të bëni një ndryshim të madh në jetën e dikujt.

Çdo qytetar i interesuar mund t'i bashkohet Regjistrit të Donatorëve çdo ditë në Institutin e Imunobiologjisë dhe Gjenetikës Njerëzore dhe për të gjitha aktivitetet tona të ardhshme mund të lexoni në profilet tona në Facebook dhe Instagram.

DHURO PALCË KURRIZORE, BËHU HERO!

Për lexim të hollësishëm të këtij teksti, shihni f.28-29 të botimit elektronik të revistës BETTY (Qershor 2022).