Rritja e ndërgjegjësimit të popullatës për zbulimin e hershëm të kancerit të lëkurës

Shkruan: primarius Dr. Zorica Zafirovik - Spec.dermatovenerolog, Klinika Universitare e Dermatologjisë, Shkup

Ndryshimet globale të klimës dhe ndryshimet e stilit të jetesës ndikojnë në shfaqjen gjithnjë e më të shpeshtë të kancerit të lëkurës. Ata janë një nga llojet më të zakonshme të kancerit në mbarë botën dhe numri i rasteve po rritet shumë më shpejt se format e tjera të kancerit. Edhe në vendin tonë, kanceret e lëkurës janë në një rritje alarmante dhe përfaqësojnë një problem gjithnjë e më të rëndësishëm të shëndetit publik.

Ekspozimi ndaj rrezeve ultravjollcë konsiderohet si një faktor rreziku shumë i rëndësishëm për zhvillimin e tumoreve malinje të lëkurës, duke përfshirë melanomën si formën më serioze të kancerit të lëkurës. Është e rëndësishme të kihet parasysh se lëkura ka një memorie të pakthyeshme të ekspozimit ndaj rrezatimit ultravjollcë dhe fatkeqësisht dëmtimi i qelizave të grumbulluara ndër vite nuk mund të riparohet. Ky proces është përgjegjës për fotoplakjen e parakohshme të lëkurës dhe një periudhë latente prej 15-40 vjetësh mund të çojë në transformimin malinj të qelizave në lëkurë.

Prandaj, Organizata Botërore e Shëndetësisë - OBSH Agjencia Ndërkombëtare për Kërkimin e Kancerit (IARC) dhe Instituti Kombëtar i Shëndetësisë në SHBA identifikuan rrezet ultravjollcë si kancerogjene për njerëzit.

Në një grup të veçantë rreziku bëjnë pjesë personat me lëkurë të hapur, sy të çelur dhe flokë të hapur, me histori familjare me melanoma apo kancere të tjera të lëkurës, personat që kanë pasur djegie nga dielli në fëmijëri, si dhe të gjithë personat që kanë një lloj të veçantë nishanesh atipike. Fëmijëria dhe adoleshenca janë periudhat më kritike të jetës, gjatë të cilave shpesh ndodhin djegie nga banja e tepërt e pakontrolluar e diellit në diell dhe solariumet.

Por pavarësisht të dhënave shqetësuese, lajmi i mirë është se kanceret e lëkurës mund të parandalohen ende.

Rreziku i zhvillimit të melanomës dhe kancereve të tjera të lëkurës mund të reduktohet ndjeshëm nga mbrojtja adekuate nga rrezet ultravjollcë natyrore dhe të bëra nga njeriu në të gjitha popullatat e rritura. Është shumë e rëndësishme të theksohet se dielli është i vetmi faktor rreziku që mund të veprohet që në fëmijërinë e hershme. Përveç mbrojtjes nga rrezet ultravjollcë B që shkaktojnë djegie të dukshme të lëkurës, është e nevojshme të mbrohet lëkura nga rrezet ultravjollcë A që shkaktojnë plakje të parakohshme dhe kancer të lëkurës.

Rekomandimet për mbrojtje i referohen shmangies maksimale të banjove diellore intensive dhe të gjata, qëndrimit në hije, mbulimit të pjesëve të ekspozuara të trupit me veshje mbrojtëse, kapele dhe syze mbrojtëse dhe aplikimi i agjentëve fotoprotektivë në sasi të mjaftueshme me të paktën/më shumë se SPF 50. + (Faktor i mbrojtjes nga dielli) dhe një spektër i gjerë veprimi (UVB/UVA). Me interes të veçantë janë rekomandimet për shmangien maksimale të rrezeve në solariume tek adoleshentët dhe gratë që konsiderojnë se një lëkurë e nxirë është e shëndetshme dhe tërheqëse.

Parandalimi i suksesshëm arrihet me informimin dhe edukimin e duhur të pacientëve për kryerjen e vetëkontrollit të lëkurës dhe ekzaminimeve dermatologjike të ndryshimeve të dyshimta të lëkurës.

Gjëja themelore dhe më e rëndësishme është që çdo individ të njohë lëkurën e tij.

Këshillohen vetë-ekzaminime të rregullta të lëkurës së plotë të trupit, duke përdorur një pasqyrë të madhe, një pasqyrë të vogël dore dhe një ambient të ndriçuar mirë. Pacientët duhet të mësojnë se si të kryejnë vetë-ekzaminim dhe t'i kushtojnë vëmendje pjesëve më pak të dukshme të trupit si shpina, pjesa e pasme e krahëve dhe kofshëve, skalpi i kokës, thonjtë, organet gjenitale, pëllëmbët, këmbët dhe zgavra e gojës.

Nëse pacienti zbulon rritje të dyshimta në lëkurë ose ndryshime në pamjen e nishaneve të pranishëm, duhet patjetër të shkojë në një ekzaminim dermatologjik.

Ekzaminimet dermatologjike konsistojnë në ekzaminime të lëkurës në intervale të rregullta kohore për identifikimin e pacientëve me rrezik të lartë dhe ekzaminime dermatoskopike të ndryshimeve të lëkurës me fotografim dhe analiza kompjuterike të së njëjtës. Zbulimi i hershëm vlen veçanërisht për kancerin më tepër malinj dhe kërcënues të lëkurës - melanomën, e cila ka potencial të japë metastaza.

Shqetësues i veçantë është fakti se melanoma zbulohet në një fazë të avancuar të zhvillimit kur mundësitë e shërimit janë më të pakta, dhe për këtë arsye inkurajimi i edukimit për këtë sëmundje në popullatën e përgjithshme është i një rëndësie të veçnatë, me informacion adekuat dhe ndërgjegjësimin e publikut.

Për lexim të hollësishëm të këtij teksti, shihni f.06-07 të botimit elektronik të revistës BETTY (Korrik 2022).