SHËNDETI MENDOR NË VJESHTË: SI TA MUNGOJMË DEPRESIONIN SEZONAL

Me ardhjen e vjeshtës, natyra e ndryshon fytyrën e saj – pemët vishen me nuanca të arta, ajri bëhet më freskët, e ditët më të shkurtra. Por, për shumë njerëz, kjo periudhë e vitit sjell një barrë të papritur: një rënie e qetë, por e vazhdueshme e humorit, energjisë dhe motivimit. Ky fenomen është i njohur si Çrregullim Afektiv Sezonal (ÇAS), i quajtur shpesh edhe “depresioni i vjeshtës”.

ÇFARË ËSHTË DEPRESIONI SEZONAL?
Depresioni sezonal është një formë e çrregullimit depresiv që shfaqet periodikisht, zakonisht në vjeshtë dhe dimër, kur drita diellore zvogëlohet ndjeshëm. Kjo gjendje nuk është vetëm “trishtim” – por një sfidë e vërtetë psikologjike që ndikon drejtpërdrejt në funksionimin e përditshëm.

Simptomat mund të përfshijnë:
- Përgjumje e tepruar, madje edhe pas një gjumi të gjatë
- Ulje të përqendrimit dhe mjegull mendore
- Oreks të shtuar, sidomos për karbohidrate
- Ndjenjë të pavlefshmërisë dhe izolimit
- Nervozizëm ose ankth

PSE NDODH KJO?
Arsyeja kryesore lidhet me zvogëlimin e dritës së ditës, që ndikon në bioritmin e brendshëm (ritmin cirkadian) dhe prish ekuilibrin hormonal – sidomos të serotoninës (hormoni i lumturisë) dhe melatoninës (rregullator i gjumit). Ky çekuilibër shkakton ndryshime mendore dhe fizike që trupi i përjeton si rënie të humorit.

SI TË PËRBALLOJMË DEPRESIONIN E VJESHTËS?
Meqë bëhet fjalë për një sfidë biologjike dhe psikologjike, ekzistojnë mënyra efektive për përballim dhe parandalim:
1. Terapia me dritë
Ekspozimi ndaj llampave të posaçme të dizajnuara me dritë mund të përmirësojë ndjeshëm disponimin. Vetëm 20–30 minuta në ditë në mëngjes ka treguar rezultate të mira tek shumë pacientë.

2. Aktivitet fizik në natyrë
Aktiviteti i rregullt fizik – madje edhe një shëtitje e lehtë – ndihmon në rritjen e nivelit të endorfinës dhe përmirëson humorin. Çdo ditë shpenzoni kohë jashtë, edhe kur koha nuk duket e përshtatshme.

3. Ushqyerje e shëndetshme
Hani ushqim të larmishëm, të pasur me acide yndyrore omega-3 (peshk, fara liri), vitamina të kompleksit B dhe magnez. Shmangni sheqernat dhe ushqimet e përpunuara që prishin ekuilibrin e energjisë.

4. Mbështetje psikologjike
Biseda me një terapist, psikiatër ose një person të besueshëm mund të bëjë ndryshim të madh. Depresioni sezonal nuk duhet përballuar vetëm. Kërkoni ndihmë – kjo është shenjë force, jo dobësie.

5. Planifikoni aktivitete që ju bëjnë të lumtur
Dëgjoni muzikë, lexoni, udhëtoni, filloni një hobi – çdo gjë që ju sjell gëzim dhe ju rikthen në momentin e tashëm.

MOS E NËNVLERËSONI TRISHTIMIN E VJESHTËS
Ndryshimet në disponim nuk janë të imagjinuara apo “në kokë”. Ato janë reale dhe shfaqen tek mijëra njerëz çdo vit. E rëndësishme është t’i njohim simptomat dhe të reagojmë me kohë.
Ashtu siç natyra përgatitet për dimër, edhe ne duhet të kujdesemi për veten – si fizikisht ashtu edhe mendërisht. Këtë vjeshtë mos lejoni që ditët e errëta t’ju pushtojnë shpirtin. Dilni jashtë, lidheni me të tjerët dhe mos harroni se shëndeti mendor është po aq i rëndësishëm sa edhe ai fizik.

 

Shkruan
Goran Spasovski