Diabeti është një nga problemet më të shpeshta shëndetësore që prek një numër të madh të popullsisë në mbarë botën. Ai ndikon veçanërisht në shëndetin fizik, por shumë studime tregojnë se diabeti është i dëmshëm edhe për shëndetin e trurit, dhe për pasojë edhe për shëndetin tonë mendor. Pikërisht për këtë, sot do të flasim për efektin që ka niveli i lartë i sheqerit në disponimin tonë.
Çfarë është diabeti dhe pse është kaq i rrezikshëm dhe i dëmshëm?
Në nivel global, vlerësohet se çdo njëmbëdhjetë person preket nga diabeti, që do të thotë mbi 400 milion njerëz. Gjithashtu shqetësuese është fakti se ky numër i madh po rritet ngadalë, por vazhdimisht. Diabeti është një gjendje ku trupi nuk e përdor dhe nuk e përpunon në mënyrë të duhur glukozën që gjendet në gjak. Kjo ndodh zakonisht për shkak të mungesës së mjaftueshme ose joefikasitetit të hormonit – insulinës. Insulina është përgjegjëse për rregullimin e duhur dhe përdorimin e glukozës nga gjaku. Me ndihmën e saj, glukoza hyn në qeliza ku përdoret si burim energjie.
Ekzistojnë disa lloje diabeti – tipi 1, tipi 2, gjendja paradiabetike, dhe diabeti gestacional. Faktorët e rrezikut janë të shumtë, por më të zakonshmit janë: gjenetika, mbipesha, mosha, mungesa e aktivitetit fizik, sëmundje të tjera shëndetësore (presioni i lartë i gjakut, kolesteroli i lartë, trigliceridet e larta), shtatzënia etj.
Çfarë është diabeti tipi 2?
Diabeti tipi 2 është një gjendje ku trupi nuk përpunon në mënyrë të duhur dhe ka vështirësi në kontrollimin e sheqerit në gjak. Është një gjendje kronike që shkakton një nivel të lartë të sheqerit në gjak. Ky problem ndodh kryesisht për dy arsye. Së pari, pankreasi nuk prodhon mjaftueshëm insulinë, dhe së dyti, ka ulje të ndjeshmërisë së qelizave ndaj insulinës, që do të thotë që qelizat nuk përgjigjen mirë ndaj insulinës. Kjo çon në një veprim joefektiv të insulinës, dhe qelizat marrin më pak sheqer se sa u duhet.
Diabeti tipi 2 lidhet zakonisht me popullatën më të moshuar, por mënyra e sotme e ushqyerjes dhe përhapja e mbipeshës në popullatë po çojnë në shfaqjen e këtij tipi diabeti edhe tek të rinjtë.
Për diabetin tipi 2 nuk ka ilaç të posaçëm, por mendohet se kontrolli i peshës trupore, dieta e shëndetshme dhe e balancuar dhe aktiviteti i rregullt fizik mund të ndihmojnë në mbajtjen e sëmundjes nën kontroll.
Si mund të ndikojë diabeti në disponimin tonë?
Edhe pse duket si një gjendje që prek vetëm shëndetin fizik, diabeti është një problem shumë kompleks që ndikon ndjeshëm edhe në shëndetin mendor dhe në disponim. Problemi i parë dhe më i dukshëm që shfaqet nga diabeti është niveli i paqëndrueshëm dhe i ndryshueshëm i energjisë. Kjo mund të shkaktojë luhatje në disponim, irritim, nervozë, ankth, mungesë durimi dhe të tjera. Në këtë aspekt, shumë studime tregojnë se njerëzit me diabet mund të kenë vështirësi në ruajtjen e një disponimi të qëndrueshëm, gjë që mund të ndikojë negativisht edhe në marrëdhëniet me të tjerët.
Gjithashtu, vetë gjendja shëndetësore – diabeti, mund të jetë burim i stresit psikologjik dhe ankthit tek pacientët. Shumë njerëz ndihen të rënduar duke ditur se jetojnë me diabet dhe shëndetin e tyre të kërcënuar. Kujdesi i përditshëm për ushqimin, matja e sheqerit, vëzhgimi i simptomave – mund të shkaktojë stres kronik, që ndikon negativisht në disponim. Disa studime tregojnë se rreth 25% e personave me diabet tipi 1 dhe rreth 15% të atyre me diabet tipi 2 ndjejnë këtë presion, stres dhe ankth. Statistikë globale tregon se deri në 25% e personave me diabet vuajnë nga ndonjë shkallë depresioni. Mendohet se hiperglicemia (sheqeri i lartë në gjak) manifestohet me ndjenja nervoze, trishtimi dhe shqetësimi, ndërsa hipoglicemia (sheqeri i ulët) shfaqet me irritim, uri dhe nervozizëm.
Është interesante që jo vetëm diabetikët janë të ndjeshëm ndaj këtyre ndryshimeve të menjëhershme në disponim për shkak të luhatjeve të sheqerit në gjak. Edhe persona të dukshëm të shëndetshëm që konsumojnë shpesh ushqime të pasura me sheqerna të rafinuara (të thjeshta) mund të përjetojnë këto ndryshime energjie. Kjo shkakton një rritje të shpejtë, një “kulm” të sheqerit në gjak, që shoqërohet me energji të shtuar, e më pas një prodhim të madh të insulinës që ul papritur sheqerin dhe çon në ndjenjën e lodhjes, mungesës së energjisë dhe irritimit.
Si mund të ndihmojmë veten?
Njohja e simptomave të hershme mund të çojë në diagnozë më të hershme dhe trajtim të shpejtë. Ashtu si me problemet e tjera që shkaktohen nga diabeti, zgjidhja më e mirë është parandalimi në kohë. Kjo përfshin kujdesin dhe kontrollin e ushqyerjes, aktivitetin e rregullt fizik, menaxhimin e stresit, futjen e zakoneve të shëndetshme për gjumë dhe të tjera. Të gjitha këto mund të ndikojnë shumë pozitivisht, madje edhe të ndryshojnë plotësisht shëndetin e personave me diabet. Nëse nuk trajtohet, diabeti mund të shkaktojë probleme serioze si: sëmundje të zemrës, goditje në tru, dëmtime nervore, dëmtime në veshka, probleme me shikimin, dhe madje edhe vdekje.
Shkruan
Dr. Aleksandar Mitov
.svg){kind=icon}