Алергиски ринитис

Анастазија Јагуриновска
М-р по фармација
ПЗУ Аптека Амброзија-фарм, Скопје

|



Пролетта за многумина е еден од најпосакуваните периоди од годината, но, за жал, кај сè поголем дел од човечката популација знае да создава проблеми во секојдневието. Честопати штом настапи  пролетта ние се чувствуваме уморни, без концентрација, мрзеливи, со нарушена физиологија на сонот, па почнува да ни тече носот, да киваме, да нè скокотка грлото, да нè печат очите, и веднаш, се разбира, помислуваме дека сме настинати. Но, дали се работи навистина за настинка или станува збор за некој вид на алергиски ринитис, сепак, ќе дознаеме доколку побараме совет од нашиот лекар или фармацевт.

Вообичаено се случува да се помешаат симптомите и да земе на своја рака некој препарат без да се има позитивен ефект. Ова, пак,  наложува потреба од поставување прашања од страна на фармацевтот или фармацевтскиот техничар во аптека низ разговор  да се добие вистинска слика за здравствената состојба на пациентот за да се препорача најдобриот препарат што во моментот би му ја олеснил состојбата или доколку има потреба да се препрати  пациентот до матичниот лекар.

Настинката и сезонската алергија имаат неколку заеднички  симптоми, а тоа се:  затнат нос, кивање и течење бистар секрет од носот.

Кај настинката покрај претходните симптоми се вообичаени  и појава на болка во грлото, сува надразнителна кашлица и може да има и благо покачување на телесната температура. Најчести причинители на настинката се вирусите.

Кај алергиите се јавуваат дополнително и други симптоми, како што се: блага болка повеќе како пецкање во грлото, замор, изнемоштеност, чешање на очите, црвенило на очите и кашлица.

Алергиите ги предизвикуваат надворешни агенси од различна природа.

Раззеленувањето на тревите, зеленилото, дрвјата и ослободувањето на поленот во воздухот, како и домашната прашина, паразитските честички грини, мувлата, влакната од домашните миленичиња се честа причина за појава на непријатни алергиски реакции кај луѓето.

Алергиските реакции се должат на присуството на надворешните супстанции наречени антигени кои кога ќе дојдат во контакт со нас и ќе навлезат во нашето тело тоа почнува да се брани со активирање на одбранбените клетки наречени антитела. Во тој процес на активирање на одбраната се вклучени низа имунолошки механизми иницирани од активноста на макрофагите, па преку T-лимфоцитите се продуцираат цитокини (интерлеукини од типот на IL3, IL5, IL13  и др.) и преку стимулација на Б-лимфоцитите сè до создавање  антитела од типот на имуноглобулин Е (IgE) кои се врзуваат за површинските рецептори на мастоцитите, базофилите и еозинофилите и на крај се продуцира хистамин, леукотриени, простагландини, брадикинин и тромбоцитен активирачки фактор.

Според интензитетот на активација на имунолошкиот систем, неговата сложеност, концентрацијата на присутниот алерген започнуваат да се јавуваат првите симптоми, како што се кивање, скокоткање во носот и грлото, течење бистар секрет од носот, затнат нос, болка во пределот на синусите, намален осет за мирис и вкус, чешање во очите, црвенило во очите, оток на очните капаци, кашлица и отежнато дишење.

Овие симптоми се карактеристични за сезонскиот алергиски ринитис, кој најчесто се јавува во детството и младоста и со текот на годините симптомите кај повеќето пациенти полека се намалуваат.

Дијагностиката на алергискиот ринитис се одвива клинички од страна на матичен лекар, преку крв со одредување на еозинофили и имуноглобилин Е (IgE) преку алерго тестови на кожа, како и со ендоскопски преглед на горните дишни патишта од страна на лекар специјалист ОРЛ, пулмолог или алерголог.

Постојат сезонски алергиски ринитис и хроничен перзистентен алергиски ринитис.

Хроничниот перзистентен ринитис за разлика од сезонскиот трае подолго време дури и преку целата година, а често е присутен и кај пациенти со бронхијална астма, акутен и хроничен риносинузит.

Хроничниот перзистентен ринитис може да биде и од неалергиска природа предизвикан од хормони, лекови, конзерванси во храна, хемиски средства за одржување на хигиената во домот и др.

Сезонскиот алергиски ринитис во зависност од тоа во кој период од годината се јавува и од видот на алергенот или предизвикувачот може да биде пролетен, летен и есенски.

Пролетниот ринитис најчесто го предизвикуваат поленот од дрвјата: бреза, јавор, даб и бор. Кај летниот ринитис најчести предизвикувачи се поленот од треви, овошки, плевел и костен, а забележителен е и есенскиот ринитис кај кого најчест предизвикувач е мувлата од дрвјата.

Сите видови на сезонски алергиски ринитис се со сигнификантна симптоматологија за која треба да се одреди соодветна терапевтска ефикасност.

Сезонскиот алергиски ринитис најдобро се лекува со избегнување на претходно одредениот предизвикувач (алерген) доколку е возможно, а потоа се применува конвенционалниот начин на терапија кој се состои од назални хипотонични или хипертонични раствори во форма на спреј популарни како морска солена вода, без ограничувања во должината на времето на користење, потоа деконгестивни раствори и интраназални кортикостероидни спрејови кои се применуваат одреден број  денови, орални неседирачки антихистаминици со точно одредена доза и времетраење на терапија препишана од страна на лекар или фармацевт и доколку станува збор за потешки форми на алергиски реакции се препорачува да се дадат и топикални комбинирани антихистамински кортикостероидни спрејови, кои, исто така, треба да се применуваат со точно одредена доза и времетраење на терапија препишана од страна на лекар специјалист ОРЛ, пулмолог или алерголог.

Тешките форми на алергии се третираат и со десензибилизација која е најдобро да се започне по периодот на цветање и опрашување и тоа во текот на зимскиот период  доколку предизвикувачи на алергиите се поленот, тревите, дрвјата и мувлата. За другите алергени, како што се паразитите од домашната прашина и алергените од домашните миленичиња нема ограничувања за периодот на имунизација.

Алергиската имунотерапија се применува на два начина: сублингвално (под јазик) или субкутано (поткожно). Ефикасноста од овој начин на десензибилизација е релативно висока и кај 70 % од пациентите има подобрување на состојбата со тешките форми на алергии. Како и со други терапии и кај оваа терапија постојат ризик-фактори за кои треба да се консултира лекар специјалист алерголог или пулмолог, кој најдобро ќе одлучи за видот и начинот на терапијата.

Постојат и хируршки техники, како што се: електрокоагулација, радиотерапија и ласер терапија кои, секако, не се од прв избор при одредување терапија со алергиски ринитис, но за кај тешки и иреверзибилни опструкции на носната слузница може да се побара мислење од специјалист ОРЛ.

За детално читање на овој текст, погледнете на 8-9 стр. во електронското издание на BETTY магазин (АПРИЛ 2021).