Што е апнеа при спиење?
Апнеата при спиење е состојба која предизвикува прекин на дишењето додека спиете. Зборот „апнеа“ потекнува од грчкиот збор за „без здив“. Ова се случува или поради блокада на дишните патишта (опструктивна апнеа при спиење) или поради тоа што мозокот не го контролира правилно дишењето (централна апнеа).
Недостигот на кислород кој резултира од оваа состојба активира рефлекс на преживување кој ве буди доволно за да го продолжите дишењето. Иако овој рефлекс ве држи живи, тој исто така го нарушува циклусот на спиење, што го спречува спокојното спиење и може да има други ефекти, вклучувајќи притисок врз срцето што може да има потенцијално фатални последици.
Кој е засегнат од апнеата при спиење?
Апнеата при спиење може да се случи кај секого, од новороденчиња и деца до постари лица. Опструктивната апнеа при спиење е почеста во одредени околности и кај одредени групи луѓе:
- Под 50 години, таа е почеста кај мажи, а над 50-годишна возраст таа ги зафаќа жените и луѓето кои се родени како женски во иста мера.
- Луѓето имаат поголема веројатност да ја развијат како стареат.
- Прекумерната тежина или дебелината значително го зголемуваат ризикот од развој на апнеа при спиење.
- Тај е почеста кај луѓе кои се црнци, хиспанци или со азиско потекло
Централната апнеа при спиење е најчеста кај одредени групи луѓе:
- Луѓе кои користат опиоидни лекови против болки.
- Возрасни лица над 60 години.
- Луѓе со срцеви состојби како атријална фибрилација или конгестивна срцева слабост.
- Кај некои луѓе кои користат ЦПАП (CPAP) поради опструктивна апнеа при спиење може да се предизвика развојот на централни епизоди познати како третман-зависна централна апнеа при спиење (TECSA).Кога луѓето живеат на високи надморски височини, ова може да предизвика појава на централни апнеи.
Колку е честа апнеата при спиење?
Апнеата при спиење е ретка, но широко распространета. Експертите проценуваат дека зафаќа околу 5% до 10% од луѓето ширум светот.
Како апнеата при спиење го зафаќа вашето тело?
За да се разбере како функционира апнеата при спиење корисно е да се знае малку за циклусот на спиење кај луѓето. Спиењето се случува во неколку фази:
- Фаза 1: Лесен сон (Light sleep). Ова е кратка фаза која започнува веднаш по заспивањето. Таа претставува околу 5% од вкупното време на спиење.
- Фаза 2: Подлабок сон (Deeper sleep). Оваа фаза е подлабока и претставува околу 45% до 50% од целокупното време што го поминувате спиејќи (овој број се зголемува како што стареете).
- Фаза 3: Бавен бран сон (Slow wave sleep). Ова е најдлабоката фаза на спиење, која претставува околу 25% од времето што го поминувате спиејќи (овој број се намалува со возраста). Многу е тешко да се разбуди некој во фазата 3 на спиење и будењето директно од неа обично предизвикува „инерција на спиење“, состојба на „ментална магла“ и забавено размислување. Паразомниите, како што се сомнамбулизмот и говорот во сон, се случуваат во оваа фаза.
- РЕМ сон: РЕМ значи „брзо движење на очите“. Оваа фаза е кога сонуваме. Кога лицето е во РЕМ сон, можете да видите како неговите очи се движат под капаците.
Кога заспивате, обично влегувате во Фаза 1, а потоа преминувате и се движите меѓу Фаза 2 и Фаза 3. По преминувањето меѓу тие фази, на крајот влегувате во РЕМ сон и започнувате да сонувате. По првиот РЕМ циклус, започнувате нов циклус и се враќате во Фаза 1 или 2. Еден циклус обично трае околу 90 до 110 минути пред да започне нов. Повеќето луѓе поминуваат низ четири или пет циклуси во ноќта (под услов да добијат осум часа спиење).
Како апнеата при спиење го нарушува вашиот циклус на спиење
Вашиот мозок постојано ја следи состојбата на вашето тело и ги прилагодува вашиот пулс, крвниот притисок, дишењето итн. Нивото на кислород во вашата крв може да опадне кога престанувате да дишете поради апнеа или хипопнеа.
Апнеа: Ова се случува кога престанувате да дишете додека спиете или имате речиси никаков проток на воздух. Таа ги комбинира грчките корени „а“, што значи „не“ и „пнеа“, што се однесува на дишење. Во комбинација, значи „без здив“.
Хипопнеа: Ова е комбинација на грчките корени „хипо“ и „пнеа“. Коренот „хипо“ значи „ниско“ или „под“. Комбинирајќи ги овие корени се добива значењето „под-дишење“, што значи дека не дишете доволно за да го одржите нивото на кислород во крвта.
Вашиот мозок реагира на падот на кислород во крвта – од апнеа или хипопнеа – со активирање на рефлекс ве буди доволно за да можете повторно да дишете. Откако ќе го продолжите дишењето, вашиот мозок автоматски се обидува да го продолжи вашиот циклус на спиење.
Колку е посериозна вашата апнеа при спиење, толку почесто ќе се случуваат овие прекини. Индексот на апнеа/хипопнеа (AHI) е просечниот број на апнеа или хипопнеа настани во еден час – времиња кога едно лице престанува да дише. AHI е главниот фактор кој ја одредува сериозноста на апнеата при спиење. Сериозноста е следна:
Блага апнеа при спиење: Ова ниво значи дека лицето има AHI меѓу 5 и 15. Тоа значи дека тие имаат меѓу 5 и 15 апнеа или хипопнеа настани во еден час. Ако немате други симптоми,не ја сметаат доволно сериозна за третман.
Умерена апнеа при спиење: Луѓето со умерена апнеа при спиење имаат меѓу 15 и 29 настани во еден час. Тоа значи дека лицето кое спие осум часа престанува да дише и/или се буди 120 до 239 пати во текот на ноќта.
Тешка апнеа при спиење: Ова е највисокото ниво на сериозност. Тоа значи дека лицето има најмалку 30 настани во еден час. За осум часа спиење, ова може да значи најмалку 240 прекини на дишењето и/или будења во текот на една ноќ.
Опструктивните настани, кои се многу краткотрајни, можат да влијаат на која било фаза од спиењето. Тие се најчести во Фаза 1, Фаза 2 и REM спиењето. Затоа е вообичаено што луѓето не ги паметат настаните на апнеа, што значи дека можеби не знаат дека имаат проблем додека симптомите не станат видливи. Централните настани се најчести во Фаза 1 и Фаза 2 од спиењето, но можат да се појават во која било фаза.
Симптоми и причини
Што се симптомите на апнеа во спиењето?
Апнеата во спиењето има многу симптоми, од кои некои се полесни за препознавање од други. Симптомите вклучуваат:
- Чувство на умор или дури исцрпеност по будењето. И по цела ноќ спиење, луѓето со апнеа во спиењето често се многу уморни.
- Сомнолентност во текот на денот. Во покритични случаи, ова може да предизвика поспаност додека возите, работите или се занимавате со други активности.
- Хрчење. Ова е честа карактеристика на апнеата во спиењето (но не се случува во сите случаи). Можете исто така да имате апнеа во спиењето без да хрчите.
- Промени во расположението. Депресијата и анксиозноста се чести симптоми на апнеата во спиењето.
- Нарушувања на функцијата на мозокот. Ова може да вклучува губење на меморијата, проблеми со концентрацијата или други мозочни проблеми.
- Поветорувачко будење во средината на ноќта. Овој симптом може да биде потешко забележлив бидејќи луѓето обично не се сеќаваат на своето будење или на причината за будноста. Луѓето кои го прават ова често се сеќаваат на будењето поради друга причина, како што е желудочната киселина или потребата за одење во тоалет.
- Пауза во дишењето додека спиете што другите ја забележуваат. Партнер или друг близок може да ги забележи овие симптоми додека спиете.
- Необични образци на дишење. Дишењето на чене-стоукс (CSB) е специфичен вид на дишење што може да се појави со централна апнеа во спиењето. CSB предизвикува брзо дишење што станува подлабоко и потоа понатаму поплитко додека дишењето не престане целосно. По неколку секунди без дишење, ќе започнете повторно да дишете, повторувајќи го одново и одново.
- Несоница.
- Ноќни потења и чувство на немир во текот на ноќта.
- Сексуална дисфункција.
- Будење со чувство на недостиг на воздух или како да се гушите.
- Главоболки, особено при будење.
Пишува: Д-р Нена Смилевска специјалист по оториноларингологија
.svg){kind=icon}