АЛЕРГИСКИ РЕАКЦИИ НА СОНЦЕ

Чест летен проблем

Сончевата светлина, како природна карактеристика на сонцето, има корисни ефекти во смисла на топлина и синтеза на витаминот Д, но, исто така, може да доведе до штетни последици.

Автор: д-р Владимир Лазовиќ

Алергиските реакции претставуваат хиперактивност на имунолошкиот систем. Заштитните реакции на имунолошкиот систем може понекогаш да бидат штетни за домаќинот и тогаш се нарекуваат реакции од пречувствителност. Изложеноста на сончевото зрачење влијае и на локалниот и системски имунолошки одговор. Терминот алергија е кованица која уште во 1905 година ја создал прочуениот виенски педијатар Клеменс фон Пирке, од грчките зборови alos (променет) и ergie (реакција). Алергијата на сонце ги погодува луѓето со сите видови на кожа. Така, со алергија на сонце, т.е. различни облици на фотодерматоза, се сретнуваат помеѓу 10 и 20 % од луѓето, а состојбата 10 пати почесто се јавува кај жените.

Различни типови реакции на пречувствителност
Фотодерматозите се промени на кожата кои настануваат поради фотосензитивност, односно поради абнормална имунолошка реакција на сончевата светлина. Тие може да се поделат на фотодерматози здружени со внатрешни фотосензибилизатори и фотодерматози здружени со надворешни фотосензибилизатори. За да се потврди фотосензитивноста, потребна е детална анамнеза на знаците и симптомите, временскиот интервал на изложеност на сонце до развој на субјективни тегоби и видливи оштетувања на кожата. Податокот за претходно изложување на локални или системски медикаменти или хемикалии може да има големо значење, затоа што тие може да предизвикаат фотосензитивност како фототоксична, така и фотоалергиска.

Фототоксичност и фотоалергии
Фототоксичност е неимунолошка реакција предизвикана од лекови и хемикалии, а вообичаената клиничка манифестација вклучува еритем кој потсетува на изгореници од сонце, набрзо проследен со лупење на кожата после неколку дена. Покрај наведеното, може да се јават едем, меурчиња и плускавци.
Фотоалергијата се карактеризира со учество на имунолошкиот систем во патолошкиот процес. Клиничката слика се разликува од сликата на фототоксична реакција и ја карактеризира егзематозен дерматитис проследен со интензивен јадеж, кој е претставен со задебелени, кожести лезии на деловите од телото изложени на дејството од сонце. Мал број на заболени од фотоалергиски дерматитис може да развијат упорна пречувствителност на светлина, дури и кога одговорниот лек или хемикалија ќе бидат идентификувани и елиминирани.

Фототестови како дијагностичка метода
Потврдата на дијагнозата фототоксичен и фотоалергиски дерматитис често може да се постигне и со користење фототестови. Фотопеч (photopatch) тестирање, исто така, се применува за дијагноза фотоалергија. Развојот на егзематозни промени на местата кои се изложени на сензибилизатор и светлина претставува позитивен тест. Со преглед на кожата, исто така, можеме да дојдеме до важни сознанија. Анатомските предели кои се природно заштитени од сончевите зраци како што се: скалпот, горните капаци, делот зад ушите, под носот и брадата може да бидат поштедени, додека на пределите изложени на сончева светлина се јавуваат карактеристични патолошки промени.

Чекори во лекување на пречувствителноста
Прв и најважен чекор во лекување на фотосензитивноста е елиминација на хемиските агенси одговорни за оваа реакција, како и намалена изложеност на сонце. Акутните симптоми се ублажуваат со ладни, влажни облоги, а понатамошната терапија ја одредува лекар, кој може да препише локални кортикостероиди, а во општата терапија нестероидни антиинфламаторни лекови. Во потешки случаи краткотрајната системска примена на кортикостероиди може да биде од корист. Понекогаш можат да се користат и аналгетици.
Фотоалергиските реакции бараат слични тераписки принципи. Освен тоа, болните кои имаат трајна и упорна реакција на светлина мора да се штитат од изложување на сонце. Кај лица кај кои примената на системска кортикостероидна терапија е неприфатливо ризична, лекарот може да препише и терапија со цитотоксични лекови, како што се азатиоприн и аналгетици.

Полиморфна светлинска ерупција
Една од најчестите алергиски реакции на сонце е полиморфната светлинска ерупција. Таа е хронична идиопатска фотодерматоза. Вкупниот број на заболени се движи од 5 до 15 %, зависно од земјата. Обично се јавува во третата и четвртата деценија од животот, претежно кај жени. Се чини дека во нејзиното настанување може да учествуваат и УВА и УВБ-зраците, како и инфрацрвеното зрачење. Природата на болеста не е јасна, а се претпоставува дека УВ-радијацијата предизвикува имунолошка реакција од целуларен тип. Промените настануваат сезонски, во сончеви периоди, а се јавуваат од 2 часа до 5 дена по изложување на сонце. Се локализираат на откриена кожа (лице, деколте, подлактници, шаки). Клиничките промени се во вид на мали и големи еритематозни јазолчиња, јазолчиња со меурчиња, кои може да се слеат во плакови. Обично кај едно лице се со изедначен облик, но сликата може да биде и полиморфна. Текот на заболувањето е хроничен, зашто влошувањата се јавуваат после секое изложување на сонце. Во некои случаи, во текот на иста сезона, постепено доаѓа до толеранција (десензибилизација), некогаш и до трајно повлекување на заболувањето. Активните промени се лекуваат со примена на локални кортикостероиди (краткотрајно).
Совет е да се избегнува сонце во летните месеци помеѓу 10 и 17 часот. Главни облици на заштита од сончевото зрачење се облека и антисоларни креми со SPF над 15. Може да се прави десензибилизација со фототерапија (УВБ) и фотохемотерапија (УВА).

Копривна треска
Соларна уртикарија (копривна треска) се јавува непосредно по изложување на сонце и трае од неколку минути до еден час. Акциониот спектар на предизвикувачи на оваа реакција се простира од УВБ до инфрацрвени бранови должини. Лекувањето може да биде со антихистаминици, се советува и индукција на толеранција со постепено изложување на сонце. За одржување на толеранција се советува изложување на секои два до три дена.