29 септември – Светски ден на срцето

|

д-р Перо Попески
интервентен радиолог



Светскиот ден на срцето се одбележува на 29 септември на иницијатива на Светската здравствена организација (СЗО). Кардиоваскуларните заболувања (CVD) се најчеста причина за предвремена смрт. Над 90 % од смртните случаи во светот и повеќе од 50 % во Европа се резултат од нив. Нашата земја не е исклучок од негативната статистика и над 50 % од вкупната смртност на населението е предизвикана од кардиоваскуларните заболувања. Смртноста од миокарден инфаркт се зголемува во активната возраст, особено кај мажите. Се зголемува и бројот на смртните случаи предизвикани од цереброваскуларни заболувања (инсулти и инфаркти). Во последниве години, хипертензијата се јавува на помлада возраст  порано и постои „подмладување“ на болеста. Кардиоваскуларниот систем е постојано изложен на различни ризик-фактори кои го оштетуваат срцето и крвните садови и честопати имаат фатални последици. Ризик-факторите  за кардиоваскуларните заболувања се реверзибилни и неповратни. Неповратни ризик-фактори се: машки пол, напредување на возраст, наследна предиспозиција и др. Реверзибилни (повратни) ризик-фактори се: пушење; нарушувања на липидите (висок холестерол и триглицериди); угоеност,  особено кога е поврзана со акумулациjа на масно ткиво околу половината; висок крвен притисок; недостиг на физичка активност, висок шеќер во крвта или дијабетес и  психолошки стрес. Повеќето од повратните фактори се под влијание на диетата.  Со промена на начинот на исхрана можеме значително да ја намалиме веројатноста за појава на кардиоваскуларни заболувања. Друга причина за развојот на  кардиоваскуларните заболувања во современиот свет е загадениот воздух што го дишеме. Загадениот воздух може да биде причина која   доведува до инфаркт на миокардот, срцева слабост и смрт.

Нутрициски фактори кои влијаат на статусот на липидите се: високaта консумација на животински масти е поврзана со зголемено ниво на „лош“ холестерол. Зголемената консумација на растителни масти и масни риби може да го намали „лошиот“ холестерол (LDL (low density lipoprotein)) во крвта. Главните извори на растителни масти се:  житни растенија, авокадо, ореви. Рибиното масло е многу корисно за намалување на формирање згрутчување на крвта (тромбоза), што, пак, го намалува ризикот од срцев удар и мозочен удар. Растителната храна (овошје, зеленчук, зрна и мешунки) содржи растителни влакна кои помагаат да се елиминира холестеролот надвор од телото. Исто така, храната од растително потекло содржи супстанции со антиоксидантно дејство кои ги штитат масните киселини што се дел од клеточните мембрани од оксидацијата во организмот и со тоа го намалуваат ризикот од атеросклеротични промени во крвните садови.

Нутрициски фактори кои влијаат на ризикот од висок крвен притисок: фактори поврзани со исхраната кои ја зголемуваат веројатноста за развој на висок крвен притисок се дебелината; зголемена консумациjа на готварска сол и  прекумерна употреба на алкохол. Телесната тежина е силно поврзана со висок крвен притисок и мозочен удар кај помладите луѓе.



Препораки во исхраната за да се намали ризикот од кардиоваскуларни заболувања:

• Висока консумација на зеленчук и овошје (минимум 400 g на ден);


• Зголемете ја употребта на леб од ʼрж, еднозрнеста пченица, лен, просо, хелда и др.;


• Млекото и млечната храна треба да бидат со пониска масленост.;


• Зголемете ја консумацијата на ореви  и семки;


• Користете главно маслиново масло;


•  Редовна консумациja на риба, најмалку еднаш неделно;


• Намалување на потрошувачката на сол до 5 g на ден;


• Ограничување на потрошувачката на животински масти (храна богата со холестерол) и хидрогенизирани маснотии (маргарини);


• Потрошувачка главно на домашна храна и избегнувајте внес на полуготови производи, слатки, тестенини и газирани пијалаци;


• Редовни пет оброци на ден, кои вклучуваат појадок, ручек и вечера и две ужини со овошје или зеленчук со цел да се одржи добро ниво на метаболизам. Избегнувајте да јадете голема количина храна, особено во вечерните часови, што ја отежнува работата на гастроинтестиналниот тракт.

Еве неколку лесни начини да му помогнете на вашето срце:

Потребни ви се најмалку 8 часа сон на ден. Ова помага во намалување на крвниот притисок и го зајакнува метаболизмот. Редовната умерена физичка активност е основа на превенцијата. Нормата за физичка активност за возрасни е следна: вежбање или спорт 30 минути на ден 5 пати неделно. Не мора да биде аеробик или фитнес, може да се прошетате во парк, да пешачите, да возите велосипед и да ја ограничите употребата на јавниот превоз, да користите скали место лифт.

Најдете начин да се справите со стресот: медитација, јога, хоби…

Следете ја вашата тежина и обемот на половината. Одржувањето на нормална телесна тежина и обемот на половината под 80 см кај жените и под 90 см за мажи се особено значајни во превенцијата од кардиоваскуларни заболувања. Не претерувајте со алкохол и кафе – една чаша црвено вино помага во согоруването на маснотиите. ОТКАЖЕТЕ ГИ цигарите!

Хроничните  болести стануваат сè поголем проблем, што доведува до губење на функционални способности, намалени можности за социо-економски продуктивен живот и влошување на менталното здравје. Важна е раната превенција, која треба да започне во детството со создавање здрав начин на исхрана и оптимална физичка активност на децата и учениците. За остатокот од населението, главниот акцент во превенцијата е поврзан со контролата на главните ризик-фактори што доведуваат до кардиоваскуларни заболувања (CVD).

Редовните превентивни прегледи од страна на општ лекар и навремените консултации со специјалисти (кардиолог, ендокринолог, нутриционист, психолог), контролата на крвниот притисок, шеќерот во крвта и холестерол, имаат важна улога во раното откривање на кардиоваскуларните заболувања и нивниот третман.

За детално читање на овој текст, погледнете на 4-5 стр. во електронското издание на BETTY магазин (СЕПТЕМВРИ 2020).