Она што ни е познато и помалку познато за холестеролот

спец. д-р Николина Гроздановска
специјалист по медицинска биохемија
и лабораториска медицина

|



Холестеролот е восочна супстанција која  се наоѓа во вашата крв. На вашето тело му треба холестерол за да изгради здрави клетки, но високото ниво на холестерол може да го зголеми ризикот од срцеви заболувања. При високо ниво на  холестерол може да развиете масни наслаги во крвните садови. Овие наслаги постепено растат, што го отежнува протокот на доволно крв низ вашите артерии. Ова натрупување на наслаги е познато како атеросклероза. Може да доведе до коронарна артериска болест, каде што вашите срцеви артерии стануваат стеснети, па дури и блокирани што предизвикува срцев удар или во мозочните артерии мозочен удар. Високиот холестерол може да биде наследна состојба, но најчесто е резултат на нездрав начин на живот, што може да се спречи и да се лекува со  здрава исхрана, редовно вежбање, а понекогаш и лекови може да помогнат во намалувањето на високиот холестерол.

Холестеролот не се раствора во вода, така што не може самостојно да патува низ крвта. За да помогне во транспортот на холестерол, црниот дроб произведува липопротеини. Липопротеините се честички направени од маснотии и протеини. Тие носат холестерол и триглицериди (друг вид липиди) низ вашиот крвоток. Двете главни форми на липопротеини се липопротеини со мала густина (LDL) и липопротеини со висока густина (HDL). Ако вашата крв содржи премногу LDL  холестерол (холестерол пренесен од липопротеин со мала густина), тој е познат како висок холестерол.

Вкупното ниво на холестерол што се наоѓа во крвта се состои од:

• липопротеини со мала густина (LDL)


• липопротеини со висока густина (HDL)


• триглицериди

	препорачани вредности
липопротеини со мала густина (LDL)	3,4  или помалку
липопротеини со висока густина (HDL)	1  или повеќе
Триглицериди	2,3  или помалку
вкупен холестерол	5,2  или помалку

LDL се нарекува и „лош“ холестерол, бидејќи ги блокира крвните садови и го зголемува ризикот од срцеви заболувања. HDL се смета за „добар“ холестерол, бидејќи помага да се заштитите од срцеви заболувања. Колку е повисок вашиот HDL, толку подобро. Конечно, вкупниот холестерол ги вклучува и триглицеридите. Ова се друг вид маснотии што можат да се натрупаат во телото и се сметаат за „градежни блокови“ на холестеролот. Високото ниво на триглицериди и ниското ниво на  HDL го зголемуваат ризикот од срцеви заболувања.

Високиот холестерол не предизвикува симптоми! Затоа е важно редовно да го проверувате нивото на холестерол.

Холестерол кај возрасни

Американското здружение за срце препорачува сите возрасни да го проверуваат холестеролот на секои 4 до 6 години, почнувајќи од 20-годишна возраст, а тоа е кога нивото на холестерол може да почне да се зголемува. Како што старееме, нивото на холестерол се зголемува. Мажите обично се изложени на поголем ризик од жените за повисок холестерол. Сепак, ризикот на жената се зголемува откако ќе влезе во менопауза. За оние со висок холестерол и други срцеви фактори на ризик, како што е дијабетес, се препорачува почесто тестирање.

Холестерол кај деца

Децата кои се физички активни, имаат здрава исхрана, немаат прекумерна тежина и немаат семејна историја на висок холестерол, се под помал ризик да имаат висок холестерол. Се препорачува сите деца да го проверуваат холестеролот помеѓу 9 и 11 години, а потоа повторно на возраст од 17 до 21 година. Децата со повеќе фактори на ризик, како што се дијабетес, дебелина или семејна историја на висок холестерол, треба да се проверуваат на возраст од 2 до 8 години и повторно на возраст од 12 до 16 години.

Превенција

Истите промени во животниот стил за здравјето на срцето можат да го намалат и холестеролот. За да спречите висок холестерол:

• Придржувајте се на начин на исхрана со малку сол и претежно базирана на овошје, зеленчук и интегрални житни растенија;


• Ограничете ја количината на животински масти (пити со месо, колбаси и масно месо, путер, свинска маст, крем сирење и тврдо сирење, храна која содржи кокосово масло или палмино масло);


• Користете добри масти во умерени количини (мрсна риба, како скуша и лосос, јаткасти плодови и семиња);


• Намалете го вишокот на килограми и одржувајте здрава телесна тежина;


• Откажете се од пушењето;


• Вежбајте во повеќето денови во неделата најмалку 30 минути;


• Пијте алкохол умерено;


• Управувајте со стресот.

Терапија со лекови може да одреди само доктор по проценка на вашата здравствена состојба!



ОНА ШТО Е ПОМАЛКУ ПОЗНАТО за холестеролот е дека тој учествува во:

• Изградба на клеточните мембрани


• Во рамките на клеточната мембрана, холестеролот, исто така, учествува во интрацелуларниот транспорт, сигнализација на клетките и нервната спроводливост.


• Создавање на сите стероидни хормони (тестостерон, естрадиол, кортизол, прогестерон и сл.)


• Синтеза на витамин Д


• Создавање жолчни киселини со кои се овозможува варење на храната


• Изградба на Шванови обвивки на нервните влакна и нервна спроводливост

и голем број на други важни функции во човековиот организам, поради што треба да се внимава нивото на вкупен холестерол да не биде под 3,4 mmol/l.

Здравите навики на живот со правилна исхрана, физичка активност и намалување на стресот треба да ни бидат приоритет, како за севкупното здравје така и за одржување на нормалното ниво на холестерол.

За детално читање на овој текст, погледнете на 14-15 стр. во електронското издание на BETTY магазин (СЕПТЕМВРИ 2021).