Менталното здравје на есен: како да ја победиме сезонската депресија

Со доаѓањето на есента, природата го менува своето лице – дрвјата се облекуваат во златни нијанси, воздухот станува посвеж, а деновите сè пократки. Но, за многумина, ова годишно време носи и неочекуван товар: тивко, но постојано опаѓање на расположението, енергијата и мотивацијата. Овој феномен е познат како сезонска афективна нарушеност (САН), популарно наречена „есенска депресија“.

Што е сезонска депресија?
Сезонската депресија претставува облик на депресивно нарушување што се јавува периодично, најчесто во есен и зима, кога има значително намалена сончева светлина. Оваа состојба не е „само тага“ – тоа е реален психолошки предизвик кој влијае врз секојдневното функционирање.
Симптомите можат да вклучуваат:
- Претерана поспаност, дури и по долг сон
- Намалена концентрација и ментална магла
- Зголемен апетит, особено за јаглехидрати
- Чувство на безволност и изолација
- Раздразливост или анксиозност

Зошто се случува ова?
Причината главно се поврзува со намалување на дневната светлина, што влијае на внатрешниот биоритам (циркадијален ритам) и ја нарушува хормоналната рамнотежа – особено на серотонин (хормон на среќата) и мелатонин (регулатор на спиење). Оваа нерамнотежа предизвикува ментални и физички промени кои телото ги доживува како пад на расположението.

Како да се справиме со есенската депресија?
Иако се работи за биолошки и психолошки предизвик, постојат ефективни начини за справување и превенција:
1. Светлосна терапија
Изложеноста на специјално дизајнирани светлосни лампи може значително да го подобри расположението. Само 20–30 минути дневно утринска светлосна терапија покажала значителни резултати кај голем број пациенти.

2. Движење на отворено
Редовната физичка активност – дури и лесна прошетка – помага да се зголеми нивото на ендорфини и да се подобри расположението. Секој ден одвојте време да бидете надвор, дури и кога времето не изгледа идеално.
3. Здрава исхрана
Јадете разновидна храна, богата со омега-3 масни киселини (риба, ленено семе), витамини Б-комплекс и магнезиум. Избегнувајте шеќери и преработена храна кои дополнително го нарушуваат енергетскиот баланс.

4. Психолошка поддршка
Разговор со терапевт, психијатар или доверлива личност може да направи голема разлика. Есенската депресија не треба да се носи самостојно. Побарајте помош – тоа е знак на сила, не на слабост.

5. Планирајте активности што ве радуваат
Слушајте музика, читајте, патувајте, почнете хоби –што било што ве враќа во сегашниот момент и ви носи радост.

Не потценувајте ја есенската тага
Промените во расположението не се измислица, ниту „во главата". Тие се реални и се јавуваат кај илјадници луѓе секоја година. Она што е важно е да ги препознаеме симптомите и да реагираме навреме.
Како што природата се подготвува за зима, така и ние треба да се погрижиме за себе – и физички и ментално. Затоа, оваа есен да не дозволиме темните денови да ни го поматат духот. Да излеземе надвор, да се поврземе едни со други и да не заборавиме нашето ментално здравје е исто толку важно колку и физичкото.

 

Пишува
Горан Спасовски
Психолог