Probiotikët – çfarë duhet të dijë çdo nënë

Dr. Lidija Kojiç
Specialiste pediatre
IPSH “Dr. Kojiç”

|



Pyetje: Bakteret janë armiqtë tanë, ato na sulmojnë dhe duhet t'i vrasim të gjitha me antibiotikë?

Përgjigja: JO!

Kjo fjali i përket fillimit të shekullit të kaluar. Tani kemi njohuri shumë më të mëdha dhe më të hollësishme për bakteret dhe e dimë se shumë prej tyre jo vetëm që nuk janë të dëmshme, por madje janë të dobishme.

Shumica e ekspertëve të shëndetit duket se i quajnë probiotikët "shërimi për të gjitha sëmundjet", të cilët ndihmojnë pothuajse me gjithçka.

A është ky një mit?

Në të vërtetë - NUK ËSHTË.  Në një farë mënyre është e vërtetë. Edhe pse nuk ka asnjë ilaç që do të “ndreqë” gjithçka në mënyrë magjike, bakteret e zorrëve janë vija e parë e mbrojtjes për shumë nga sistemet e trupit tonë. Prandaj, ato shoqërohen me një numër çuditërisht të madh problemesh shëndetësore.

Besoj se rrënja e shëndetit tonë është sistemi ynë tretës. Ai është vendi ku blloqet bazë ndërtuese për funksioniminn normal të trupit krijohen nga tretja dhe përthithja e lëndëve ushqyese në ushqim.

Edhe pse njerëzit shpesh mendojnë për bakteret dhe mikroorganizmat e tjerë si "mikrobe" të dëmshme, shumica e tyre janë në të vërtetë të dobishme. Disa baktere ndihmojnë në tretjen e ushqimit, shkatërrojnë qelizat që shkaktojnë sëmundje ose prodhojnë vitamina. Shumë nga mikroorganizmat në produktet probiotike janë të njëjtë ose të ngjashëm me mikroorganizmat që jetojnë natyrshëm në trupin tonë, të cilat së bashku quhen MIKROBIOMË.

Çfarë është një mikrobiomë?

Bashkësia e mikroorganizmave që jeton mbi ne dhe brenda nesh quhet "mikrobiomë" dhe ka qenë temë kryesore e hulumtimeve për dy dekadat e fundit. Shkencëtarët po zhvillojnë gjithashtu qasje të reja terapeutike të dizajnuara për të modifikuar mikrobiomën, me qëllim trajtimin e sëmundjeve dhe mbështetjen e shëndetit.

Çfarë janë probiotikët?

Probiotikët janë mikroorganizma të gjallë të dobishëm, të cilët kur konsumohen ose aplikohen në trup, kanë efekte të rëndësishme të dobishme për optimizimin e shëndetit. Zakonisht gjenden në kos, por edhe në ushqime të tjera të fermentuara, suplemente dietike, ndërsa në dekadën e fundit edhe në produktet kozmetike.

Cilat lloje të baktereve gjenden në probiotikë?

Probiotikët mund të përmbajnë një sërë mikroorganizmash. Më të zakonshmet janë bakteret që i përkasin grupeve të quajtura Lactobacillus dhe Bifidobacterium. Ka edhe baktere të tjera që mund të përdoren si probiotikë, së bashku me kërpudhat e majave si Saccharomyces boulardii.

Lloje të ndryshme të probiotikëve mund të kenë efekte të ndryshme. Për shembull, nëse një lloj i veçantë i Lactobacillus ndihmon në parandalimin e një sëmundjeje, nuk do të thotë domosdoshmërisht që një lloj tjetër i Lactobacillus ose një nga probiotikët e Bifidobacterium do të bënte të njëjtën gjë.

A janë prebiotikët të njëjtë me probiotikët?

Jo, prebiotikët nuk janë të njëjtë me probiotikët. Prebiotikët janë përbërës të patretshëm të ushqimit, që stimulojnë në mënyrë selektive rritjen ose aktivitetin e mikroorganizmave të dëshiruar.

Çfarë janë simbiotikët?

Simbiotikët janë produkte që kombinojnë probiotikët dhe prebiotikët.

Si funksionojnë probiotikët?

Probiotikët mund të kenë efekte të ndryshme në organizëm, kurse probiotikë të ndryshëm mund të funksionojnë në mënyra të ndryshme.

Probiotikët mund:

• Të ndihmojnë trupin tuaj të mbajë një bashkësi të shëndetshme mikroorganizmash ose të ndihmojë bashkësinë e mikroorganizmave në trupin tuaj të kthehet në një gjendje të shëndetshme pas shqetësimit. Kur bakteret e zorrëve janë në ekuilibër, ato luajnë një rol të madh në përmirësimin e tretjes. Probiotikët jo vetëm që forcojnë bakteret e zorrëve, por promovojnë një ekuilibër të shëndetshëm duke futur një përzierje të shëndetshme të baktereve të nevojshme për tretje të shëndetshme.


• Të krijojnë substanca që kanë efekte të dobishme në shëndetin tonë. Ata krijojnë disa enzima tretëse në ushqimin tonë, duke përfshirë laktazën për të tretur qumështin, prodhojnë disa vitamina si K dhe B12 dhe e mbajnë sistemin tonë tretës në formë të mirë, duke shëruar muret e zorrëve.


• Për të ndikuar në përgjigjen imunologjike të trupit tuaj. Ata gjithashtu luajnë një rol të rëndësishëm në sistemin tonë imunitar, duke dërguar mesazhet "kjo është në rregull" dhe "ky është një problem". Zorra e hollë është burimi kryesor i lëndëve ushqyese në trupin tonë dhe ne kemi nevojë për një sistem mbrojtës për të siguruar që të përthithen vetëm lëndët ushqyese. Për bakteret ose viruset e këqija, hyrja është e ndaluar.

PËR CILAT GJENDJE KEMI DËSHMI TË QARTA PËR PËRFITIMET E MARRJES SË PROBIOTIKËVE

Diarreja infektive:

• Diarreja është ndoshta një nga gjendjet e para në të cilën probiotikët përdoren gjerësisht dhe për këtë kemi përvojë disadekadëshe. Kjo vërtetohet nga një studim masiv i vitit 2018, në të cilin 11 studime (5143 pjesëmarrës) shqyrtuan rolin e probiotikëve në parandalimin dhe trajtimin e diarresë tek udhëtarët dhe gjetën dëshmi se ata janë të dobishëm.

Ngërçet e foshnjave

• Një rishikim i 7 studimeve të probiotikëve për dhimbje barku në vitin 2018 (471 pjesëmarrës) zbuloi se një probiotik që përmban reuteri lidhet me trajtimin e suksesshëm (e përkufizuar si ulje) të më shumë se gjysmës së kohës së përditshme të të qarit.

Enterokoliti nekrotizues

• Enterokoliti nekrotizues është një sëmundje serioze, ndonjëherë fatale, që shfaqet te foshnjat e lindura para kohe. Një rishikim i 23 studimeve në vitin 2017 (7325 foshnja) zbuloi se probiotikët ndihmojnë në parandalimin e enterokolitit nekrotizues te foshnjat me peshë shumë të ulët në lindje.

Sepsa te foshnjat

Rreziku i sepsës është më i lartë te foshnjat, fëmijët, të moshuarit dhe njerëzit me probleme serioze mjekësore. Një grup veçanërisht në rrezik për sepsë janë foshnjat e lindura para kohe. Një rishikim i 37 studimeve (9416 pjesëmarrës) zbuloi se probiotikët janë të dobishëm në uljen e rrezikut të sepsës te foshnjat e lindura para kohe.

Kariesi dentar (kariesi)

• Një sasi e vogël hulumtimesh, të gjitha te foshnjat dhe fëmijët e vegjël, shqyrtoi mundësinë që probiotikët të jenë të dobishëm në parandalimin e kariesit të dhëmbëve.

Sëmundjet periodontale (sëmundja e mishrave të dhëmbëve)

• Sëmundjet periodontale janë rezultat i infeksioneve dhe inflamacioneve të mishrave të dhëmbëve dhe kockave që rrethojnë dhe mbështesin dhëmbët. Nëse sëmundja është e rëndë, mishrat mund të tërhiqen nga dhëmbët, kocka mund të humbasë dhe dhëmbët mund të lirohen ose të bien.


• Një rishikim i 12 studimeve në vitin 2016 (452 ​​pjesëmarrës), që shqyrtuan probiotikët për sëmundjet periodontale, gjeti prova se ata mund të jenë një ndihmës i dobishëm për trajtimin, duke pakësuar bakteret që shkaktojnë sëmundje dhe duke përmirësuar shenjat klinike të sëmundjes. Megjithatë, efektet mund të ndryshojnë sipas llojit të probiotikëve.

Riniti alergjik

• Një rishikim i 23 studimeve (1919 pjesëmarrës) në të cilat probiotikët u testuan për trajtimin e rinitit alergjik, gjeti disa prova se ata mund të jenë të dobishëm në përmirësimin e simptomave dhe cilësisë së jetës.

Parandalimi i alergjive

• Një rishikim i 17 studimeve në vitin 2015 (4755 pjesëmarrës), që shqyrtuan përdorimin e probiotikëve gjatë shtatzënisë ose fëmijërisë së hershme, zbuloi se foshnjat e ekspozuara ndaj probiotikëve kanë një rrezik më të ulët të zhvillimit të dermatitit atopik, veçanërisht nëse ekspozohen ndaj një përzierjeje probiotikësh. Sidoqoftë, probiotikët nuk kanë asnjë efekt në rreziqet e astmës, gulçimit ose etheve të barit (rinitit alergjik).

Puçrrat

• Hulumtimet kanë identifikuar mekanizmat me anë të të cilëve probiotikët, të marrë nga goja ose të aplikuara në lëkurë, mund të ndikojnë mbi puçrrat. Megjithatë, ka pasur shumë pak hulumtime në njerëz mbi probiotikët për puçrrat, ndërsa udhëzimet e Akademisë Amerikane të Dermatologjisë të vitit 2016 për menaxhimin e puçrrave thonë se provat ekzistuese nuk janë mjaftueshëm të forta për të mbështetur ndonjë rekomandim për përdorimin e probiotikëve.

KU TJETËR MUND TË NDIHMOJNË PROBIOTIKËT:

Probiotikët janë treguar të dobishëm në gjendjet në vijim:

• Diarreja e shkaktuar nga trajtimi i kancerit


• Encefalopatia hepatike


• Diarreja e lidhur me antibiotikët Probiotikët po studiohen për diarrenë e lidhur me antibiotikët, si dhe për diarrenë e lidhur me antibiotikët, të shkaktuar nga një bakter i veçantë, Clostridium difficile. Një rishikim i 17 studimeve në vitin 2017 (gjithsej 3631 pjesëmarrës) në njerëz që nuk ishin shtruar në spital, zbuloi se dhënia e probiotikëve së bashku me antibiotikë shoqërohej me një ulje të rreth gjysmës së gjasave të diarresë së lidhur me antibiotikët.

Një rishikim i 23 studimeve (me 3938 pjesëmarrës) të probiotikëve për të parandaluar diarrenë e lidhur me antibiotikët te fëmijët, siguroi prova se probiotikët kanë efekt mbrojtës. Nuk u vërejtën efekte anësore serioze te fëmijët që ishin ndryshe të shëndetshëm, përveç infeksionit për të cilin po trajtoheshin.

• Kapsllëku (Bifidobacterium lactis dhe Bifidobacterium Longum). Studiuesit që kryen vlerësimin sugjeruan se probiotikët mund të jenë të dobishëm për kapsllëkun kronik te të moshuarit, si një shtesë e formave të zakonshme të trajtimit.


• Diarreja e shkaktuar nga trajtimi i kancerit


• Sëmundja divertikulare


• Sëmundja inflamatore e zorrës së trashë. Një rishikim i 21 studimeve në vitin 2014 te pacientët me kolit ulceroz (1700 pjesëmarrës) zbuloi se shtimi i probiotikëve, prebiotikëve apo sinbiotikëve në trajtimin konvencional mund të jetë i dobishëm në nxitjen ose ruajtjen e tërheqjes së sëmundjes.


• Sindroma e zorrës së irrituar. Një rishikim i 53 studimeve në vitin 2018 (5545 pjesëmarrës) mbi probiotikët për sindromën e zorrës së irrituar (IBS) arriti në përfundimin se probiotikët mund të kenë efekte të dobishme në simptomat globale të IBS-së dhe dhimbjes së barkut.

A mund të jenë të dëmshëm probiotikët?

Probiotikët kanë një histori të gjatë përdorimi në dukje të sigurt, veçanërisht te njerëzit e shëndetshëm. Megjithatë, pak studime kanë shqyrtuar sigurinë e probiotikëve në hollësi, kështu që ka mungesë të informacionit të fortë për shpeshtësinë dhe ashpërsinë e efekteve anësore.

• Rreziku i efekteve të dëmshme të probiotikëve ekziston vetëm te njerëzit me sëmundje të rënda ose me sistem imunitar të dëmtuar rëndë. Kur merren parasysh probiotikët për individët me rrezik të lartë, si foshnjat e lindura para kohe ose pacientët e sëmurë rëndë të shtruar në spital, rreziqet e mundshme të probiotikëve duhet të peshohen me kujdes kundrejt përfitimeve të tyre.

Mikrobet jetojnë pothuajse në çdo pjesë të trupit të njeriut: në lëkurë, në zorrë dhe në hundë. Ndonjëherë ata shkaktojnë sëmundje, por shumicën e kohës, mikroorganizmat jetojnë në harmoni me nikoqirët e tyre njerëzorë, duke siguruar substanca që ndihmojnë në kryerjen e funksioneve jetësore të nevojshme për mbijetesën e njeriut.

Një konsorcium studiuesish i organizuar nga Instituti Kombëtar i Shëndetit i SHBA-së hartoi hartën normale mikrobike të njerëzve të shëndetshëm dhe mori vëzhgime të shumta dhe madje disa befasi. Studiuesit gjetën, për shembull, se pothuajse të gjithë mbartin në mënyrë rutinore mikroorganizma patogjenë që dihet se shkaktojnë sëmundje. Te individët e shëndetshëm, patogjenët nuk shkaktojnë sëmundje, por thjesht bashkëjetojnë me nikoqirin e tyre dhe me pjesën tjetër të mikrobiomës njerëzore apo bashkësinë e të gjitha mikroorganizmave që jetojnë në trupin e njeriut.

Studiuesit tani duhet të zbulojnë se pse disa patogjenë bëhen vdekjeprurës dhe në çfarë kushtesh, që do të thotë se me siguri do të rishikojnë konceptet aktuale se si mikroorganizmat shkaktojnë sëmundje.

Do të thosha se ky është një zbulim i madh.

"SI MUND TA DI SE KAM NEVOJË PËR PROBIOTIKË?"

Ja pesë shenjat që tregojnë se mund të keni nevojë për probiotikë

1. Dispepsia

Nëntëdhjetë për qind e baktereve në trupin tonë jetojnë në zorrën e trashë, kështu që ka kuptim që ato mund të ndikojnë në aktivitetin e zorrëve. Në fakt, gjysma e jashtëqitjes sonë përbëhet nga baktere të gjalla dhe të vdekura. Probiotikët me cilësi të mirë mund të jenë efektivë në rregullimin e funksionit të zorrëve dhe madje mund të reduktojnë simptoma të tjera të pakëndshme, si gazrat dhe fryrjen.

2. Keni nevojë të madhe për ushqime të pasura me sheqerna

Llojeve të ndryshme të baktereve u pëlqejnë lloje të ndryshme ushqimesh. Disa njerëz i pëlqejnë fibrat, të tilla si ato që gjenden në fruta, perime dhe ushqime të tjera me bazë bimore. Të tjerë preferojnë sheqerna të thjeshta, si sheqeri i bardhë dhe mielli i rafinuar. Ajo që dëshironi mund të varet nga lloji i baktereve që banojnë brenda jush. Bakteret e zorrëve tuaja duhet të hanë; ato varen plotësisht nga ajo që zgjidhni për të qenë ushqimi i tyre. Kështu, ata kanë zhvilluar shumë mënyra për ta marrë atë që duan. Bakteret e zorrëve duan të hanë dhe t'ju mbajnë të shëndetshëm, sepse ju jeni shtëpia e vetme që kanë. Nëpërmjet nervit vagus, i cili është lidhja midis zorrëve dhe trurit, mikrobioma kërkon ushqimin që i nevojitet për të mbijetuar. Disa lloje kërkojnë më shumë nga ushqimi i tyre për të lënë në uri konkurrentët e tyre, që mund të hanë diçka më ndryshe.

3. Metabolizmi juaj është pak i ngadalshëm

Një studim nga Fakulteti i Mjekësisë i Universitetit të Uashingtonit shqyrtoi bakteret e zorrëve të 154 njerëzve dhe gjeti një lidhje interesante. Ata zbuluan se ata që kanë më pak shumëllojshmëri bakteresh kanë më shumë gjasa të jenë obezë. Rivendosja e shumëllojshmërisë në zorrë është një proces i thjeshtë me dy hapa: rindërtoni zorrën me një probiotik të cilësisë së mirë dhe ushqejeni atë me një shumëllojshmëri fibrash.

4. Keni marrë antibiotikë, qoftë edhe para shumë kohësh

Antibiotikët mund të jenë shpëtim, por jo pa pasoja. Duke shkatërruar bakteret patogjene, agresive, ata gjithashtu shkatërrojnë popullata të mëdha të baktereve të mira në zorrë.

5. Keni probleme të lëkurës si ekzemë, psoriazë dhe skuqje ose kruajtje

Lëkura dhe zorrët tuaja mund të duken si sisteme të largëta të trupit, por në fakt janë shumë të lidhura. Hulumtimet kanë zbuluar se cilësia e sistemit tuaj të tretjes pasqyrohet drejtpërdrejt në lëkurën tuaj. Çrregullimet e sistemit tretës shoqërohen me probleme të lëkurës, ndërsa zorrët tona balancojnë “boshtin” midis lëkurës dhe zorrëve. Lëkura e pastër me shkëlqim është vetëm një tjetër efekt anësor i një mikrobiome të mirë, të fortë dhe të shëndetshme.

Pa dyshim që bakteret e zorrëve luajnë një rol shumë të rëndësishëm në shëndetin tonë. Bëni zorrët tuaja të lumtura me një kombinim të shkëlqyer të probiotikëve dhe një diete të pasur me fibra. I gjithë trupi do t'ju falënderojë!

Për lexim të hollësishëm të këtij teksti, shihni f.22-24 të botimit elektronik të revistës BETTY (SHKURT 2022).